zondag 17 januari 2021 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de lange 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en gaat vergezeld van een portret van een 18e-eeuwer. Vorige week was het Cornelis Troost, wiens schilderijen wel worden vergeleken met die van zijn Engelse tijdgenoot William Hogarth. Deze keer is het de voogd van de kleine Willem V. Hij was jurist en politicus, en kwam dankzij zijn huwelijk in het bezit van het kasteel Duivenvoorde (bij Voorschoten).
donderdag 14 januari 2021 – In de Maandelyksche ’t Zamenspraaken (1726) wilde Weyerman zijn lezers stichten met fictieve gesprekken tussen beroemde overledenen en tussen overledenen en nog levende bekendheden. De toon van die dodengesprekken is niet voortdurend serieus.
In het zesde gesprek beweert Barthold Schwarts, de uitvinder van het buskruit, dat Gutenberg de boekdrukkunst heeft uitgevonden.[1] Laurens Koster, die zeker weet dat hij zelf de uitvinder is, vindt dat Schwarts voor die bewering valse getuigen aanvoert:
Uw Onweetendheyt […] doet my gedenken aan een Man, die op een zekere tyd zig bediende van diergelyke Getuygen. Konje geen weezendlyker Getuygen produceeren, Kaerel, (sprak den President in arren moede) dan is Zwygen best. Vergeef me myn Heer, (andwoorde die Knaap) het is beter dat men de Landen beploegt met Esels, dan dat men die laat onbebouwt leggen by gebrek van Paerden.[2]
Schwarts slaat meteen terug, en verwijt Koster dat deze hem probeert te overbluffen met zijn grotere kennis van het gespreksonderwerp – Koster speelt een thuiswedstrijd:
Het heugtme dat ‘er eens twee Boeren tegens malkanderen het Mes trokken op een Boerekermis, en dat den Een den Ander vervolgde tot in zyn eygen Dorp. Zo dra als die Knaap de lucht van zyn eygen Koestal rook, hield hy stand en sprak, Sta vast nu, Pootuyl, zo je het Hart hebt, want nu zyn we Vier tegens Een.[3]
Perzisch in het werk van Weyerman (7) – Anekdotes over artsen
dinsdag 12 januari 2021 – Verhalen uit Perzië zijn in deze rubriek al enkele keren aan de orde geweest (zie Voetnoot 29, Voetnoot 34, Voetnoot 38, Voetnoot 39, Voetnoot 42 en Voetnoot 120). Een tijdje terug las Jac Fuchs de toneelstukken van Weyerman en besprak enkele fragmenten die Weyerman ontleende aan buitenlandse bronnen. Hij ontdekte een Perzisch verhaal dat ik nog niet had opgemerkt en dat hieronder, samen met andere verhalen, besproken zal worden.
In ‘De sleutel van den Antwerpschen Courantier’ vertelt Weyerman over kalief Caher Billab, die zijn lijfarts Sinan beveelt een examen af te nemen bij iedereen die zich uitgeeft voor arts.[1] Op een dag meldt zich een eerbiedwaardige grijsaard bij de examinator. Sinan vraagt hem van wie hij de geneeskunst had geleerd. De grijsaard haalt een papier vol gouden munten tevoorschijn en schudt die voor Sinan uit. Vervolgens zegt hij dat hij lezen noch schrijven kan, maar dat hij hoopt dat Sinan hem niet uit zijn functie van arts zou zetten, omdat hij voor zijn gezin moet zorgen.
zondag 10 januari 2021 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de lange 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en gaat vergezeld van een portret van een 18e-eeuwer. Vorige week was het Cornelis Ploos van Amstel (1726-1798), een van de belangrijkste kunstverzamelaars die Nederland heeft gekend. Deze keer is het een beroemd Amsterdamse portret- en toneelschilder die ooit ook zelf op de planken heeft gestaan. In veel van zijn schilderijen is de satire niet ver te zoeken.
donderdag 7 januari 2021 – De gesprekken die Weyerman in 1726 in de Maandelyksche ‘t Zamenspraaken opnam, gaan niet allemaal tussen beroemdheden. Eerder besprak ik al de samenspraak tussen Kidi en Saaki. Ook de vierde samenspraak is kort en wordt gehouden door niet direct vertrouwde personages; het is een ‘’t Zamenspraak tussen Balsamina en een Steenbok’ … In het themanummer uit 1997 van de Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman liet Rietje van Vliet haar licht over dit ondankbare onderwerp schijnen.[1]
Wat Weyerman met dit schrijfsel anders beoogde dan het vullen van bladen, heb ik niet begrepen. Het begint er al mee dat niet wordt aangegeven wie van de twee, Balsamina of de steenbok, het tijdelijke bestaan voor het eeuwige ingeruild heeft. Ze praten allebei, maar of er naast het bladvullen, anders dan dat het om pure fantasie gaat, een goede reden is waarom hun gesprek in de ’t Zamenspraaken tusschen de Dooden en de Levenden is opgenomen, is mij een raadsel. Evenmin is glashelder wie er met Balsamina en haar steenbok zijn bedoeld: Weyerman geeft ons te weinig en te vage details over hun leven om de samenspraak als een rake persoonlijke aanval te kunnen zien. Aan wat Rietje van Vliet destijds over de personages geopperd heeft heb ik niets toe te voegen.
dinsdag 5 januari 2021 – Die arme en bijna zeventigjarige koster Frederik Anthony Veltkamp zat in 1753 in Nijmegen drie maanden ten onrechte in het cachot. Hij zat die tijd gevangen nadat hij door luitenant Justus Frederik Borkenstein beschuldigd was van pogingen tot sodomie. Bij zijn beschuldiging kreeg Borkenstein steun van zijn mede-luit Stumpel. De ontmoetingen van Veltkamp en Borkenstein dateerden van oktober 1752.
Aanleiding voor de ontmoetingen was het gepreek van dominee Everhardus Haverkamp die de vrijmetselarij had gehekeld. In 1735 was de vrijmetselarij verboden en dat verbod was sindsdien niet opgeheven. Dominees aanval in 1752 leek overbodig, maar de pamfletten tégen Haverkamp maakten duidelijk dat hij toch een gevoelige snaar geraakt had. Blijkbaar werd de vrijmetselarij in die jaren gedoogd en doorbrak Haverkamp de code van het zwijgen. Waarom het anders Haverkamp kwalijk nemen dat hij een oude vijand nog eens onder handen nam? Of zorgde Haverkamps hekeling voor maatschappelijke onrust?
zondag 3 januari 2021 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de lange 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en gaat vergezeld van een portret van een 18e-eeuwer. Vorige week was het de Rotterdamse gelegenheidsdichter Dirk Smits, bijgenaamd de ‘Stroompoëet’ omdat hij zo mooi over de Rotte dichtte. Deze keer is het een kunstverzamelende tekenaar, tevens houthandelaar, die een nieuwe manier van prentendrukken heeft uitgevonden. Hij kwam uit een vermogende familie en genoot een voortreffelijke opvoeding.
dinsdag 29 december 2020 – De grondvergadering van de Stichting Jacob Campo Weyerman gaat in januari 2021 niet door, maar we streven ernaar en hopen erop en rekenen ermee dat het op zaterdag 17 april alsnog mogelijk is.
We hebben een klinkend programma met drie mooie lezingen van drie begenadigde sprekers en onderzoekers.
De hoofdlezing wordt verzorgd door Paul Smith. In het verleden heeft hij enkele bijdragen over Rabelais in Nederland aan de Mededelingen geleverd. Zijn lezing in april zal gaan over Weyermans bemoeienis met de Fables van Jean de La Fontaine.
Jan Bruggeman tekent voor de tweede lezing, onder de veelbelovende titel: ‘Poep!’ Jan is een onvermoeibaar Weyerman-vorser en als de voortekenen niet bedriegen, wordt zijn lezing een grote verrassing.
De jaarlijkse Hanou-observatie zal worden gegeven door Renée Vulto. Zij zal spreken over het zingen van liederen in de Bataafse feestcultuur, een bijzonder thema.
Wees allen zo goed om zaterdag 17 april vast te noteren in de agenda. Uiteraard kan ons streven, onze hoop en onze berekening doorkruist worden door het virus. Wij zullen proberen (via de Weyermansite) alle belangstellenden en sprekers zo nauwkeurig mogelijk op de hoogte te houden van ontwikkelingen die van invloed zijn op het doorgaan van de grondvergadering. – Bestuur JCW
zondag 27 december 2020 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de lange 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en gaat vergezeld van een portret van een 18e-eeuwer. Vorige week was het Pieter van Bleiswijk, de Delftenaar die de dikke hertog Brunswijk haast onbeperkt machtigde, maar in 1784 meewerkte aan zijn verbanning. Deze week is het de Rotterdamse gelegenheidsdichter met de bijnaam ‘Stroompoëet’, die overleed aan de gevolgen van een hondenbeet.
dinsdag 22 december 2020 – Het is dit jaar precies driehonderd jaar geleden dat Weyerman begon met het satirische tijdschrift De Rotterdamsche Hermes (1720-1721). Het betekende een grote verandering in zijn carrière als schrijver. Achttien jaar lang schreef Weyerman vrijwel iedere week een tijdschriftaflevering vol. Door zijn satirische kijk op de wereld om hem heen trok hij veel lezers. Ik durf wel te stellen dat wij door die tijdschriften zijn werk nog altijd lezen, waarderen en bestuderen.
In zijn tijdschriften bespreekt Weyerman de meest uiteenlopende onderwerpen in tal van literaire vormen, zoals verhalen, anekdotes, ingezonden brieven, dromen, toneelteksten, sonnetten, raadselverzen en liederen. Voor de inhoud maakte hij regelmatig gebruik van buitenlandse bronnen. Al enkele jaren zijn Jac Fuchs en ik bezig met het onderzoek naar die bronnen, die Weyerman gebruikt heeft voor zijn tijdschriften, toneelstukken en andere werken. Dat onderzoek kon nu pas goed uitgevoerd worden, omdat er in de afgelopen jaren hele bibliotheken zijn gedigitaliseerd.
Ook de krant is een geliefde bron voor Weyerman. Regelmatig haalt hij een nieuwsfeit aan en geeft hij daarop zijn commentaar. Soms heeft hij genoeg aan één zin uit een krantenartikel om daarnaast ‘een reeks van associatief met elkaar verbonden opmerkingen van geheel andere aard’[1] te plaatsen en zo een nieuwe tekst te creëren.
De Stichting Jacob Campo Weyer- man krijgt geen subsidie en kan uw financiële steun daarom goed gebruiken. Donaties op rekening NL57INGB0003848148 van het JCW zijn sinds 2011 als gift fiscaal aftrekbaar. Lid worden kan ook. Klik op onze contactpagina voor meer informatie.
Over deze website
- Nieuws over de lange 18e eeuw
- Biografie van Weyerman
- Informatie over het JCW
- Info over het tijdschrift MedJCW
- Overzicht van publicaties over JCW
