www.weyerman.nl

woensdag 28 januari 2015 – De Britse premier William Pitt zit in uniform aan tafel met Napoleon, eveneens in vol ornaat. Op tafel staat een gigantische plumpudding in de vorm van een wereldbol. De heren gaan met hun sabels het lekkers te lijf. Opvallend is dat Pitt zich een veel groter stuk toeëigent dan de kleine Fransman.

Deze satirische prent van James Gillray (The Plumb-pudding in danger, or, State epicures taking un petit souper) verscheen in 1805 en laat zien hoe de Engelsen hun positie ten opzichte van de Fransen inschatten. Dat het nog even zou duren voordat Napoleon eindelijk verslagen was, konden ze nog niet weten. Waterloo was nog ver weg. De prent maakt deel uit van de kleine expositie Bonaparte and the British prints and propaganda in the age of Napoleon in het British Museum. De expositie laat zien dat het enorme succes van Napoleon vele cartoonisten, in Engeland en Frankrijk, uitnodigde tot de prachtigste satirische prenten. De satirische prentkunst rond de eeuwwisseling floreerde bij de gratie van Napoleon. Of hij nu wilde of niet. Lees verder →

dinsdag 27 januari 2015 – Een klein genootschap in het literair-historische landschap is dat van Petronella Moens. Leden of vrienden heeft de naar de blinde schrijfster vernoemde stichting niet. De website maakt slechts melding van bestuursleden, die zich allen inzetten om het literaire, culturele en sociaal-maatschappelijke gedachtegoed van Petronella Moens te bewaren, bestuderen en verbreden.

Dat gebeurt door gelegenheidsuitstapjes, bijvoorbeeld om de onthulling van het straatnaambord in Kûbaard bij te wonen, en door de uitgave van een digitaal tijdschrift: de Moensiana. Die praalwagen werd in 2003 door Ans Veltman op de rails gezet en wordt inmiddels in belangrijke mate voortgetrokken door mede-bestuurslid Peter Altena. Eind december verscheen alweer de elfde editie (hier downloaden). Lees verder →

Een edelman, Isaac Lodewijk la Fargue van Nieuwland (1766)

maandag 16 januari 2015 – ‘Zie daar hem dan een Edelman van zes-en-dertig kwartieren, die ten minsten zo goed is, als zes-en-dertig denkende wezens, en regt heeft, om allen te veragten, die dit in twyffel trekken. Hy heeft geene andere verdiensten; hy kent geen ander geluk, dan zyn adel; beneem hem dien waan, breng hem aan ‘t denken, en gy maakt hem waarlyk ongelukkig’.

Zo wordt in het tijdschrift De Denker (26-12-1763) – dat spoorloos lijkt in Delpher maar gelukkig bij DBNL kan worden teruggevonden – de adellijke heer Le Noble beschreven. Het is een verwijzing naar de novelle Le Noble, conte moral van Belle van Zuylen, vermoedt Peter Altena in zijn artikel over de adel in de Nederlandse letterkunde.

Le Noble was in 1763 anoniem verschenen. Nadat haar vader had ontdekt dat de 23-jarige Belle de auteur was van dit verderfelijke werk, waarin de adel wordt gepresenteerd als het tegenovergestelde van rechtschapenheid, had hij de hele oplage laten vernietigen. Hij vond het nestbevuiling. Maar zijn actie had niet voor 100 procent succes. Want hoe is anders te verklaren dat de schrijver van De Denker er weet van had? Lees verder →

zondag 25 januari 2015 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en wederom vergezeld van een afbeelding van een lezende man of vrouw: deze keer een jonge lezende abbé die door de Deense schilder Martinus Rørbye in 1836 is vereeuwigd. Lees verder →

zaterdag 24 januari 2015 – Gekluisterd aan bed en bank dankzij een forse griep kon ik voor de wekelijkse prent op deze site alleen maar denken aan afbeeldingen van zieke mensen. Maar de oogst was mager. Wel stuitte ik tijdens mijn zoektocht op Het Goddelijck Wonder in den jare 1676, een planootje over een wonderlijk voorval dat de Amsterdamse Jeske Claes tussen 13 en 16 oktober 1676 was overkomen.

Op de prent van Coenraet de Decker is deze Jeske Claes te zien, echtgenote van Rincke Abbis, schipper van een vlotschuit. De 49-jarige vrouw zit overeind in haar bedstee en dankt met gevouwen handen de engel, in de vorm van een tienjarig jongetje, voor de genezing van haar verlamde benen. Het was een mirakel, want veertien jaar lang had ze geen stap kunnen zetten. Lees verder →

zondag 18 januari 2015 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en wederom vergezeld van een afbeelding van een lezende man of vrouw: deze keer twee lezende jongejuffers, in 1778 vereeuwigd door de Zweedse schilder Elias Martin (1739-1818). Lees verder →

zaterdag 17 januari 2015 – Wie met de profeet Mohammed spot, kan tegenwoordig rekenen op een oorlogsverklaring door radicale imams en hun trouwe volgelingen. Dat het hun menens is, heeft de wereld inmiddels kunnen aanschouwen.

De 18e eeuw kende een vergelijkbare affaire, al werd aan de oorlogsverklaring geen gevolg gegeven. Om de eenvoudige reden dat de tekst – een tractaat tegen de islam, het christendom en het jodendom – niet gevonden werd. Men sprak er alleen maar over. Er waren getuigenverklaringen van mensen die op hun beurt geleerden kenden die het manuscript hadden gezien, maar meer was het niet. En dus gebeurde er: niets. Lees verder →

Anonieme auteur van diverse 18e-eeuwse tijdschriften achterhaald

vrijdag 16 januari 2015 – De Arlequin Alchimist is een éénmanstijdschrift van een onbekende. Deze anonymus had literaire pretenties, gezien de niet onverdienstelijke verzen waarmee hij zijn tijdschrift heeft doorspekt, maar het is de vraag of dat hem ooit enige erkenning heeft opgeleverd.

Met deze woorden begint Karel Bostoen zijn artikel over het satirische tijdschrift Arlequin Alchimist, componerende, uit zyn labertorium een warrent kluwetje, van duizent differente couleuren, daar hy door de verwartheid, zelf geen eind aan vind. In 1742 zijn er bij de Amsterdamse firma Weduwe Van Egmont & Zoon zeven afleveringen van verschenen, bestemd voor de geletterde, academische jeugd. Lees verder →

Het Engelse voorbeeld van Pieter ‘t Hoen

donderdag 15 januari 2015 – De periode 1660-1750 geldt als de gouden eeuw van de Engelstalige satire, schrijft Peet Theeuwen in zijn digitale bijlage bij zijn artikel over de Gedenkschriften van Martinus Scriblerus den Jongen (1791–1792) van Pieter ’t Hoen. Het artikel zelf verscheen in de laatste aflevering van de Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman. De bijlage is op deze website te downloaden.

Peet Theeuwen laat in die bijlage zien wat het Engelse voorbeeld is geweest van Pieter ’t Hoen: de Memoirs of the Extraordinary Life, Works and Discoveries of Martinus Scriblerus. Lees verder →

woensdag 14 januari 2015 – Om in het boekenvak te overleven is passie niet genoeg. Uitgevers en boekverkopers hebben lef nodig en moeten ondernemend zijn. Vernieuwingsgezind. Dat was in de 18e eeuw zo maar nu, in de 21ste eeuw, nog steeds.

In de vroegmoderne tijd was er aanvankelijk sprake van een strikte scheiding tussen de werkzaamheden van drukkers, uitgevers en boekhandelaren. Die scheiding werd in de 18e eeuw langzamerhand opgeheven. Het was een ontwikkeling die aan het einde van de eeuw nagenoeg voltooid was. Dit blijkt uit mijn studie over de Leidse boekverkoper Elie Luzac, die zojuist in een Engelse vertaling is uitgekomen. Lees verder →