www.weyerman.nl

donderdag 26 mei 2022 – De recent verschenen roman Cholerastad van Atte Jongstra verplaatst de lezer naar het Amsterdam van 1850, naar de tijd dat de stad op het punt stond ‘cholerastad’ te worden. In die bijzonder onderhoudende en – bij alle speelsheid – actuele roman gunt Jongstra optredens aan personages die aan de literatuur ontsnapt lijken. 

Af en toe zag ik andere knipogen: een prominente rol is er in de roman voor de Lauriergracht, waar een decennium later Batavus Droogstoppel de scepter wist te zwaaien. Een herhaalde vloek ‘Merdre’ klinkt op bladzijde 84, waarbij iedereen die bekend is met Ubu roi van Alfred Jarry, een tevreden gniffel produceert.

Het zijn echter vooral de personages die voor herkenning zorgen. De roman telt twee hoofdpersonen van middelbare leeftijd: de archivaris Boevers en de boekhandelaar Peek. Beoefenaren van bedreigde beroepen? Op de achterzijde van het boek staat te lezen dat Jongstra zich heeft laten inspireren door Bouvard en Pécuchet, de mannen uit de titel van de roman van Flaubert. Jongstra is niet bescheiden in de keuze van zijn voorbeelden. Al eerder was Multatuli zijn leidsman.

Het uitbroeden van kuikens in Caïro (4)

dinsdag 24 mei 2022 – Reizigers naar de Oriënt komen op hun tocht tal van opmerkelijke zaken tegen. Terug in eigen land vertellen zij natuurlijk over hun avonturen. Een van die verhalen gaat over het uitbroeden van grote hoeveelheden eieren in Egypte zonder de moederkip. Weyerman gebruikt dit verhaal in zijn Piet fopt Jan en Jan fopt Piet.

Zowel de vele leugenachtige wonderen die voortkomen uit bijgeloof, als het grote aantal mannelijke en vrouwelijke heiligen worden vergeleken met het grote aantal kuikens dat in Caïro wordt uitgebroed. In deze vierde aflevering komt een aantal zeventiende-eeuwse Oriënt-reizigers ter sprake die hierover hebben geschreven. 

‘Niet juist het omgekeerde?’ Ongemakkelijke vragen in Heren van de thee van Hella S. Haasse

donderdag 19 mei 2022 – Onlangs las ik Heren van de thee (1992) van Hella S. Haasse. Voor de eerste keer. Het is zo’n boek waarvan je beter beweren kunt dat je het hebt herlezen. Nee, het prijkte al jaren op mijn schaamlijst: de titels die je al lang had moeten lezen! Met het lezen van Heren van de thee is de schaamlijst overigens nauwelijks uitgedund.

Het boek past perfect in een reeks van romans waarin het Nederlands kolonialisme verbeeld en geproblematiseerd wordt. Van Multatuli tot Alfred Birney, via Couperus en Haasse.

Heren van de thee bevat niet alleen een portret van een huwelijk – van de ambitieuze en verongelijkte Rudolf Kerkhoven en de nerveuze Jenny Roosegaarde Bisschop – en daarmee een verkenning van het mannelijke en het vrouwelijke, maar ook een koloniale geschiedenis. Rudolf, de hoofdpersoon, streeft op Java het goede na. Maar zoals wel vaker is dat niet genoeg. Hij schiet tekort en de rekeningen daarvoor worden hem door diverse personages gepresenteerd.

Het uitbroeden van kuikens in Caïro (3)

dinsdag 17 mei 2022 – In Weyermans Piet fopt Jan en Jan fopt Piet laat een jezuïet zich negatief uit over wonderverhalen. Die komen voort uit bijgeloof, fulmineert hij. Weyerman vergelijkt die vele wonderen met het verhaal over het uitbroeden van enorme aantallen kuikens in Caïro. 

In de oudheid is hier al over geschreven en ook zijn er middeleeuwse bronnen er melding van maken. Weyerman is dus niet de eerste die hierover schrijft. In deze aflevering laat ik zien hoe de kuikens opduiken in zestiende-eeuwse bronnen. Talrijke reizigers in Egypte doen namelijk verslag van de bijzondere manier waarop in Egypte eieren worden uitgebroed.

Het uitbroeden van kuikens in Caïro (2)

vrijdag 13 mei 2022 – In de vorige aflevering lazen we dat Weyerman in zijn boek Piet fopt Jan en Jan fopt Piet het uitbroeden van kuikens in Caïro noemt. Hij blijkt niet de eerste die hierover schrijft want in de oudheid wordt al melding gemaakt van het uitbroeden van kuikens in Caïro. Deze keer concentreer ik me op de middeleeuwse bronnen waarin hetzelfde thema opnieuw opduikt.

Abd al-Latif – In de Levant en Egypte vinden allerlei ingrijpende gebeurtenissen plaats. Zo valt het Romeinse Rijk na de dood van Theodosius I, in 395 na Chr., in twee delen uiteen. Egypte wordt dan onderdeel van het Byzantijnse Rijk. Rond 640 veroveren islamitische Arabieren het land. 

Pas aan het begin van de dertiende eeuw komen we opnieuw informatie tegen over het uitbroeden van kuikens en wel in een Arabisch manuscript van de arts, filosoof, historicus en reiziger Abd al-Latif (1162-1231) uit Bagdad. Hij trekt in 1191 naar Egypte, en woont en werkt een aantal jaren in Caïro. Hij is zeer geïnteresseerd in de oude monumenten van Egypte, de geografie, het klimaat en de jaarlijkse overstroming van de Nijl. In 1199 is die overstroming zeer beperkt en als gevolg daarvan breekt in 1200 een grote hongersnood uit. 

Het uitbroeden van kuikens in Caïro (1)

maandag 9 mei 2022 – In augustus 2021 schreef ik voor deze website een artikel in vier afleveringen over het Egyptische beeld van de Zingende Memnon in het oude Thebe. Weyerman noemt dit beeld op enkele plaatsen in zijn werk. 

Egyptische elementen komen regelmatig voor in zijn oeuvre. Hij gebruikt ze als vergelijkingsmateriaal om met bepaalde zaken de draak te steken. Dat doet hij ook in Piet fopt Jan en Jan fopt Piet, een satirisch verslag van een gesprek tussen een protestant, een jansenist en een jezuïet. Op enig moment laat de jezuïet zich in het gesprek negatief uit over leugenachtige wonderen, die allemaal voortkomen uit bijgeloof, evenals het grote aantal kuikens dat in Caïro wordt uitgebroed:

Maar ik hang zo maklyk myn zegel niet aan de Jansenistische beuzelwonderen, uyt het bygeloof gebroeit, gelyk als de kuykens te Groot Kaïro worden gekipt, langs de warmte van een Oven.^[1]

De jansenist gebruikt eenzelfde vergelijking wanneer hij het grote aantal mannelijke en vrouwelijke heiligen vergelijkt met het aantal kuikens dat in Caïro en omstreken wordt uitgebroed. Dat zijn er heel veel.

Waarom wort ’er een plaats van eere ontzegt aan den Abt Paris op het byster groot Schouwtonneel der mirakelen, waar op noch meer Santen en Santinnen staan te pryken, als ’er Kuykens worden vervat binnen den omtrek van uw bovengenoemt Kaïro?^[2]

Waar Jacob Campo Weyerman geboren werd

donderdag 5 mei 2022 – Wie was ooit in Charleroi? 

De Belgische fotograaf Stephan Vanfleteren vond deze stad in Wallonië uit, in wonderschone troosteloosheid. Dankzij zijn foto’s kreeg ik een beeld van Charleroi dat niet meer van het netvlies af wil.

Dat beeld verving vage beelden uit het verleden. Zware industrie, veel armoede. Zelfs Jacob Campo Weyerman, die in 1677 in de nabijheid van Charleroi werd geboren, herinnerde zich liever dat hij in Breda was geboren. Maar het was dus Charleroi.  Vader in het leger, moeder marketentster. Willem III belegerde de stad met weinig succes.

Waarom Charleroi? Antwoorden vond ik in het schitterende boek van Luuc Panhuysen, Rampjaar 1672. Hoe de Republiek aan de ondergang ontsnapte. Onlangs gelezen, met bewondering en met een notitieblokje.

Het drinklied Natura diverso gaudet

maandag 2 mei 2022 – In 2019 besprak Jac Fuchs in deze rubriek de avonturen van Sir John Rake, die te vinden zijn in het tweede deel van Den Amsterdamschen Hermes.^[1]

Aan het eind van het verhaal lezen we dat Sir John ’s nachts in zijn logement in Londen gestoord wordt door een dame die, achtervolgd door een man, zijn kamer binnen komt rennen. De mannen raken slaags met elkaar en de onbekende man daagt Sir John uit voor een duel. Daar stemt Sir John mee in. Ze gaan naar Lincoln’s Inn Fields. Het duel duurt maar kort, want de hospes heeft een agent gewaarschuwd, die Sir John uitschakelt. Met geld wordt een arrestatie voorkomen.

De volgende dag zoekt Sir John de man in zijn kamer op en krijgt dan diens levensverhaal te horen. Hij is een Fransman, zijn naam is Chev** en hij is een musketier geweest. Tijdens een veldslag redde hij het leven van James Butler, hertog van Ormond, die hem daar zeer dankbaar voor was en hem meenam naar Engeland. Hij viel in ongenade toen hij betrapt werd met de maîtresse van de hertog. De Fransman raakte aan lager wal en kwam zelfs in de gevangenis terecht, maar gelukkig wist de maîtresse het hart van de hertog te vermurwen. De hertog betaalde zijn schulden en de Fransman wacht nu op een gunstige wind om over te steken naar Holland.

zondag 24 april 2022 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de lange 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en gaat vergezeld van een portret van een 18e-eeuwer. Vorige week was het de bekende acteur en theaterdirecteur Theodorus Johannes Majofski. Op het toneel viel hij op door zijn vlotte, natuurlijke acteerstijl en vrolijke uitstraling. Deze keer is het een portret van een 17e/18e-eeuwse verzamelaar van feitjes over vaderlandse ‘oudheden’, die hij in een encyclopedisch werk bijeen bracht.
Dit is overigens de laatste keer dat de wekelijkse lijst Merkwaardig verschijnt. Met dank voor de trouwe toezenders van nuttige links! De lezer zal nu zelf op zoek moeten naar oud en nieuw nieuws over de 18e eeuw. De naam van de geportretteerde hierboven vind je in het Schrijverskabinet.

maandag 18 april 2022 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de lange 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en gaat vergezeld van een portret van een 18e-eeuwer. Vorige week was het de bekende schilder Cornelis Troost. Deze keer is het een portret van een acteur, befaamd om zijn vlotte, natuurlijke acteerstijl en vrolijke uitstraling. Hij excelleerde ook als zanger in opera’s en hij was theaterdirecteur.