Jan Potage

Jan Potagezaterdag 18 april 2015 – In Frankrijk heet deze Toneelgek Polichinelle, in Duitsland Hanswurst, in Oostenrijk Kasperle, in Rusland Petrushka, in Turkije Karagöz en in Engeland Mr Punch. Ook andere namen zijn in omloop voor deze harlekijnfiguur uit de Commedia dell’arte. Zo herinner ik me de namen Jean Farine, Pantalone, Hans Beuling, Jack Pudding en natuurlijk Pierrot. 

In Doedijns’ Haegse Mercurius kwam ik de naam Jean (Jan) Potage tegen in een passage waarin hij de kermis van Delfshaven beschrijft. Allerlei sterke verhalen dist hij op, zoals over de olifant die er op een slap koord zou dansen, gekleed in ‘een Jan-pottages pak’. En Justus van Effen schreef in zijn Hollandsche Spectator dat sommigen ‘het konstje [verstaan] van een ernstige zin zyn uiterlyk gewaat uit te trekken, en met een janpottagies pakje te bekleden’. Jean Potage moet een goochelaar of acrobaat zijn geweest die in de 17e eeuw op kermissen zijn kunsten vertoonde. Maar of hij ooit bestaan heeft, deze figuur wiens naam bijna spreekwoordelijk is geworden voor paljas?

Op de prent (mezzotint) hierboven is eveneens een harlekijnfiguur in een Jan Potages-pak te zien, vervaardigd door Petrus Schenck (±1700) naar een tekening van Cornelis Dusart. Jan Potage balanceert op een ladder, met zijn narrenstok in de hand. Voor hem kijkt het rumoerige publiek toe hoe hij zich overeind houdt. Hij heeft een enge kinnenbak, half open hangend, en kijk een beetje vals.

Onder de prent staat ‘N.N. Theatralium Medicastrorum iocosissimus’. Wat dat precies betekent, weet ik niet maar duidelijk is dat hier kwakzalvers te kijk worden gezet. Wie goed kijkt naar het Jan Potages-pak, ziet dan ook geen gekleurde wybertjes waarmee de harlekijnspakken doorgaans zijn versierd, maar afbeeldingen van een uil, een bril, een oogmasker, een vijzel, een tang. Op zijn hoofddeksel prijkt een pijp. Er wordt ook verwezen naar Horatius ‘captat risus hominum, samamque’ (Satire I,4). Wat precies de aanleiding is geweest voor het maken van deze satirische prent, dat is me nog niet duidelijk. — RvV

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.