zaterdag 13 juni 2015 – In 1789 liet de Fransman Monsieur J. Ferrand een strooibiljet verspreiden waarin hij de komst van zijn ménagerie aankondigde. Bovenstaande schattige beestjes prijken aan de bovenzijde van het halve planootje. Ze beloven een soort horrorshow met exotische dieren als een luipaard, een panter, een leeuw en zelfs een zebra. Toen zat er nog geen ‘wilde vrouw’ bij.
In 1805 trof ik Ferrand aan in Antwerpen. Het Journal de Commerce, de Politique et de Littérature du Département de l’Escaut van 27 maart 1805 – tweetalig, want dat moest in die tijd – bevat een uitvoerige beschrijving van de menagerie van Ferrand, die intussen wel wat is uitgedijd:
- Eenen mannelyken Leeuw, van de grootste en kloekste die men oyt in Europa gezien heeft; zyne hoogte is vier voeten. Hy is van het slach welk Mr. De Buffon, in zyne natuerlyke historie, plaetst onder de aldersterkste en welk hy noemt den Koning der Dieren, als zynde den aldersterksten, den moedigsten en den deftigsten van alle.
- Den grooten koninglyken gestreepten Tyger. Zyn slach, ’t welk men zeer zelden in Europa ziet, vind men maer in de woestynen van Bengalen. Hy is zoo hoog als den Leeuw, vervolgens van de aldersterkste. Dikwyls wilt men u wysmaeken dat Panthers, Leoparden en Oncen Tygers zyn, maer, gelyk den beroemden naturalist Mr. De Buffon zegt, den waeren koninlyken Tyger is gestreept en niet geplekt: want al soortgelyk geplekt Dier is geenen Tyger.
- Eenen witten Beer, van de ys-zee, gevangen in Nova-Zembla. Dit Dier van zeer hooge gestalte, is zoo sterk en moedig, dat het de schepen durft aenranden, om’er de matroosen van te verslinden, die het ongeluk hebben hun te laeten overrassen.
- Eene Hyenne der Oost-Indiën, van eene nieuwlings ontdekte gedaente en geplekt: het is veel grooter als de Hyenne van Africa. Dit Dier is een der aldervreedste en meest verslindende; het eet dagelyks 15 ponden vleesch.
- Een Baribal der Louisiane [zwarte beer]. Dit Dier is wonderbaer; heeft de oogen, den muyl en den snuyt van een Verken, het hayr zwart als ebben-hout en zagt als zyde: zyne ooren gelyken aen die van eenen Muyl-Ezel.
Als laatste dier noemt Ferrand ‘eene wilde vrouw’. Had Ferrand soms een eigen Hottentot-Venus, de beroemde Khoikhoivrouw die in Europa als attractie tentoongesteld werd? Helaas heeft Ferrand zich in de beschrijving ingehouden. ‘Dit Dier is buytengemeen raer’, meldt hij. ‘Het heeft het aenzigt blauw, den neus rood en den baerd geel’. Ze moet een opvallende en vooral kleurrijke verschijning zijn geweest.
Of deze dame vijf jaar later in Amsterdam was te zien, vertelt de geschiedenis niet. De uitbater trok in 1810 met zijn ambulante dierentuin ook door de Noordelijke Nederlanden. In de Amsterdamsche courant van 15 september 1810 kondigde hij zijn show aan met 25 ‘vreemde viervoetige Gedierten en Gevogelten’. De vertoonplaats in de Amsterdamse Botermarkt , ‘voor de Hal, alwaar de Schilderyen van de vreemde Dieren voorhangen’.
Het lijkt erop dat de Fransman ook handelde in dieren, want in dezelfde advertentie roept hij belangstellenden op om aan hem ‘kleine vreemde Gevogeltens of andere Dieren’ te verkopen. In Antwerpen verkocht hij overigens berenvet, ‘om het rhumarisma te genezen’. —RvV
Een ondernemend man met exotische verlokkingen. Of het allemaal zo leuk was betwijfel ik, maar we zijn zeker niet beter dan toen.