Knip

dinsdag 23 juni 2015 – De behangsel- en kladschilder Nicolaas Frederik Knip (1741−1808) was zijn vader. Henriëtte Knip (1783−1842), bekend om haar fruit- en bloemstillevens, was zijn zus. Zijn broer Mattheus Derk Knip (1785−1845) schilderde landschappen in gouache. Zijn zoon Augustus Knip (1819−1859/60) maakte naam als lithograaf en dochter Henriette Ronner-Knip (1821−1909) ging als schilderes van honden en katten de geschiedenis in. Ook zijn kleinkinderen schilderden: Alice Ronner (1857−1957), Emma Ronner (1860−1930) en Alfred Ronner (1852−1901).

Ik heb het over Josephus Augustus Knip (1777-1847), de Brabantse kunstenaar wiens Italiaanse aquarellen nu in het Rijksmuseum te zien zijn.

Knip was een der eersten die met een Prix de Rome-stipendium in Italië verbleef, waar hij in drie jaar 570 studies maakte, waarvan 490 aquarellen. Onlangs verwierf het Rijksmuseum 46 van die Italiaanse waterverflandschappen uit de collectie van oud-prentenkabinet-directeur I.Q. van Regteren Altena.

Het zijn grote aquarellen – waarvan sommige, als ze aan elkaar worden gelegd, panorama’s vormen van ander halve meter breed – die hij in een portefeuille bewaarde om ze op een later tijdstip te gebruiken bij het maken van zijn schilderijen. Helaas moest hij tegen het einde van de jaren twintig stoppen met werken wegens blindheid aan één oog. (Een kwaal waaraan zijn vader ook al leed).

De aquarellen zijn uitgevoerd in een hyperrealistische neo-classicistische stijl. Gevoelsmatig heeft Knip begrepen hoe effectief het kan zijn om delen van zijn papier wit te laten: dat wat hij besloot niet af te maken, is net zo fascinerend als de minutieuze details van de rest van de compositie (bron). De afbeeldingen werden voor hemzelf een inspiratiebron voor zijn later geschilderde landschappen. Maar die hadden weinig succes. Men had liever een werkje van zoetere 17e-eeuwse Italiëgangers. Ze veroordeelden Knip ertoe te blijven aquarelleren, soms ook nog eens zwaar onder de prijs. Later onderging hij het lot van veel italianisanten: een verstoft leven in het depot (bron).

En nu dus op zaal. Zelf vind ik die monumentale maar verstilde landschappen met hun eindeloze vergezichten en afbrokkelende ruïnes schitterend. De leegte, het grijs en het wit, en tegelijkertijd enorm gedetailleerd. Ze vallen op tussen de andere landschapstekeningen die onder de titel Uit en thuis geëxposeerd worden: de nieuwe aanwinsten van het Rijks samen met de collectie van verzamelaarsechtpaar John en Marine Fentener van Vlissingen.—RvV

¶ De tentoonstelling Landschapstekeningen uit de John en Marine van Vlissingen Collectie is tot en met 21 september 2015 te zien in de Philipsvleugel van het Rijksmuseum, Amsterdam (info). Een kort filmpje over de aquarellen van Knip bekijk je hier. In het blad van de Vereniging Rembrandt staat een fraai geïllustreerd artikel over de aquarellen van Knip.