Hanna Stouten (1937-2015)

Hanna Stoutenmaandag 29 juni 2015 – Vorige week las ik in NRC/Handelsblad dat Hanna Stouten op 16 juni in Den Haag was overleden. In de rouwadvertentie staat te lezen dat zij in leven ‘neerlandica’ was en ‘van 1989 tot 2004 hoogleraar Nederlandse letterkunde aan de Sorbonne’. Onvermeld bleven haar jaren in Amsterdam.

De laatste keer dat ik haar zag, was tien jaar geleden, in Nijmegen, toen ik haar trof bij de inaugurele rede van Jaap Goedegebuure. Hanna had haast en wilde na afloop sneller weg dan er taxi’s waren. Haar ongemak reageerde ze af op de dames van de receptie.

De eerste keer was heel wat aangenamer, ergens in 1976. Zij was de docente van een werkgroep historische letterkunde achttiende eeuw. Zij opende het eerste college met een gedicht van Jacobus Bellamy en vertelde honderduit over Jacobus’ verloofde Francina Baane. Het was allemaal heel onderhoudend, maar zo na anderhalf uur maakte zich van de leden van de werkgroep een zekere onrust meester. Wat had die hele verloofde met de tekst te maken? We waren allen in de voorbije maanden van onze studie trouwe leerlingen van Merlyn geworden: tekst niets dan de tekst.

Dat was natuurlijk wel een beetje lullig, dat al bij het eerste college de horden in opstand kwamen. Hanna was niet groot van stuk, every inch een dametje, en al die lange Amsterdamse jongens en meisjes, dat was geen partij. Maar het kwam goed: Hanna veranderde van koers en plaatste de verhalenbundel Voor Eenzaamen van Elisabeth Maria Post in het middelpunt van de bespreking. Heel leerzaam, dat herinner ik me nog goed. Zo goed dat ik me daarna inschreef voor een werkcollege over de bestrijding en bespotting van het sentimentele. Ik weet dat we heel veel vonden, maar een vorm hebben die vondsten nooit gekregen. Intussen was ik aan een kandidaatsscriptie begonnen, waar ik liefst een tien voor scoorde. Die tien zat me overigens niet lekker: ik vond het een hysterisch cijfer en wist maar al te goed wat er aan mijn scriptie schortte.

Langzamerhand kreeg ik ook wat meer zicht op Hanna’s voorgeschiedenis: zij was in het sociaal-maatschappelijk werk, bij de kinderbescherming, actief geweest en had een late roeping tot de neerlandistiek gevolgd. Dat vond ik wel bewonderenswaardig.

Niet alleen bezorgde ze me een tien, ook nodigde ze me uit om met haar en Hans Groot naar Parijs te gaan om er een Franstalig tijdschrift te depouilleren – ja zo heette dat – op recensies die de Nederlandse cultuur golden. Een heel avontuur, een verblijf in het Institut Neerlandais, wat een kans voor een jongen van twintig.

Later vond ik bij de afdeling achttiende eeuw een andere leermeester. Terwijl Hanna de nette achttiende eeuw deed, bracht André Hanou – want hij was de nieuwe goeroe – mij en anderen in aanraking met de smerige achttiende eeuw. Die achttiende eeuw sloot beter aan bij mijn voorkeuren in literatuur, muziek en leven. Van de weeromstuit vond ik Hanna netter, netter, anachronistisch netjes. Soms dacht ik dat de moeizaamheid van haar weg tot de neerlandistiek haar had opgezadeld met een verheven idee van literatuur en wetenschap.

Enkele jaren voordat zij haar proefschrift voltooide, werd zij getroffen door een lelijke tumor, maar wonder boven wonder herstelde ze daarvan. Al bleef ze in haar optreden wel iets fragiels houden. Ik ken een hoogleraar die haar tas mocht of wilde dragen.

Haar proefschrift over de predikant-patriot-literator Willem Anthoni Ockerse, dat zij in 1982 in Nijmegen verdedigde, is een merkwaardig boek. Aan de ene kant: een heel bruikbaar boek, verslag van nauwkeurig onderzoek. Aan de andere kant ook een wonderlijk boek, wonderlijk van stijl – bij Hanna ‘occuperen’ auteurs zich en is hun activiteit ‘conspiratief’ – en onmogelijk in een onwetenschappelijk excurs, de handschriftvergelijking.

In haar Parijse tijd heeft ze ook nog een roman geschreven en na haar emeritaat een boek over Maria Bonaparte. Ook in dat laatste boek is er sprake van een zeker etherisch zwak.

Na haar vertrek uit Amsterdam en tijdens haar hoogleraarschap in Parijs raakte ik het zicht op haar kwijt. Tot die vluchtige ontmoeting in 2005, in Nijmegen. Ik stuurde haar nog wel eens een kaartje, maar geen reactie. Anderen vroegen meer dan eens of ik nog wel eens iets van Hanna had gehoord of dat ik haar gezien had. Tot vorige week luidde het antwoord altijd ontkennend.— PA

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

2 reacties op Hanna Stouten (1937-2015)

  1. Daniel Poetsema (San Daniel) schreef:

    Ik studeerde Historische letteren en in die hoedanigheid kwam ik in aanraking met Hannah Stouten. Zij leerde ons ‘vragen’ stellen aan teksten en die in een historische kontekst te plaatsen. ‘stel de juiste vragen en leer veel over de gewoontes van de betreffende tijd.’ Zij was een fascinerende persoonlijkheid die leefde voor onderzoek en letteren. Wij werden als studenten uitgenodigd bij haar ‘doctoreren’ en zij richtte zich op hen met een onderzoeksgeest. In een kleine werkgroep met haar, participeerden wij in het onderzoek naar ego documenten (hoe waarheids getrouw zijn die) en het befaamde ‘Bontekoe’ onderzoek.

    En inspirerende docente, die een medestudent en mij lid maakte van de king’s library in London wat ons toegang gaf tot teksten die in het ZKW kamertje (zeer kostbare werken) in de UB (Universiteits Bibliotheek ) haast onbereikbaar waren.

    Door haar invloed kregen wij toegang tot de van Linchoten archieven (VOC archieven). Een bijzonder mens. Gedachtig the essay ‘de mirror and the lamp’, wat het verschil aanduidde tussen hen die spiegelen en zij die licht verspreiden en inspireren, was zij de lamp.

    Vaak denk ik terug nu nog na zo’n 40 jaar, aan haar colleges. Wat een wijs en warm mens. Zij zal erg gemist worden.

    Bedankt Hannah van deze’ old boy’. Jij hebt mij geïnspireerd tot onderzoek en het schrijven van boeken.

  2. Liesbeth Hengeveld schreef:

    Tja, Hanna, mijn mede-kamer-bewoonster in Rotterdam, die toen MO Nederlands studeerde op ‘latere’ leeftijd. Tien jaar (dus véél) ouder dan ik. Later kwam ik haar nog tegen bij de UVA, verder uit het zicht verloren en nu lees ik dat ze overleden is. Terwijl ik net dacht: wat leuk dat ik Hanna ineens tegenkom (op een site over psycho analyse)!
    Helaas, ze is en blijft een soort oudere mentor voor mij….

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.