Naar het beloofde land Dis-Abdera

Nijmeegs katern febr. 2016maandag 18 april 2016 – Jacob Campo Weyerman hield van Breda, de stad die hij liet doorgaan voor zijn geboorteplaats. Een mens moest van zijn geboorteplaats houden, beweerde Weyerman, ‘gelyk als een Kind zyn Ouders behoort te beminnen’. Van zijn ‘Landsluyden’, de Bredanaars, zei hij echter te walgen.

De Bredanaars hadden Breda voor hem tot een hel gemaakt. Als vrijgevochten twintiger was hij meer dan eens met de lokale justitie en de kleinzielige roddel geconfronteerd. Jacob Weyerman verliet de stad als ‘grand seigneur’. Hij verrijkte zijn naam met het tussenvoegsel Campo en noemde Breda voortaan Abdera, naar de Thracische stad die in de ogen van Athene de domheid tot grote hoogten had gebracht. Misschien wist de jonge Weyerman zo rond 1700 niet goed waar hij heen wilde, hij wist (net als eeuwen later Frits van Egters) wel waar hij vandaan wilde.

Halverwege de negentiende eeuw maakten grote groepen inwoners van Nijmegen en omgeving plannen om naar Amerika te vertrekken. De man die het voortouw nam, was Christianus Verwayen (1810-1885), een katholiek, zoon van een houtkoper. In Nijmegen liet hij als jonge advocaat van zich horen, een reeks van conflicten met de overwegend protestantse notabelen van de stad en de blijkbaar niet erg succesvolle uitgave van het blad De Batavier (1843-1845) brachten hem in een maatschappelijk isolement. In de stad Nijmegen gingen omstreeks 1847 honger en oproer hand in hand. Het ontbrak niet aan redenen om de stad vaarwel te zeggen.

Verwayen had wel een idee waar hij heen wilde: naar Amerika. In 1847 zette de bark ‘John Parker’ koers naar de Nieuwe Wereld, aan boord zo’n 125 passagiers. Onder hen Verwayen, die een groep Nijmegenaren leidde. Het was zijn plan om in Iowa een heilstaat te vestigen, die de naam ‘Dis-Abdera’ zou dragen. De naam Dis-Abdera, wat zoveel betekende als ‘weg van de stad van de domheid’, droeg een vernietigende evaluatie van de stad Nijmegen in zich. Verwayen wilde vooral weg, ja, en dan moest je ook ergens heen. De naam van het reisdoel, die in een Campistische traditie past, laat uitschijnen dat het Amerikaans avontuur vooral door afkeer van Nijmegen werd gevoed.

In 1857 was Verwayen weer in Nijmegen, in zijn Abdera van tien jaar ervoor. Het is niet duidelijk waarom hij op zijn schreden terug keerde, evenmin of hij nog botste met de hoge heren van de stad.

In een interessant artikel van René van Hoften, in Nijmeegs Katern van februari 2016, waar ik bovenstaande gegevens aan ontleend heb, is meer te vinden over de Nijmeegse landverhuizers.— PA

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.