De onverwoestbare Maatschappij der Nederlandse Letterkunde (2)

Cover van 'Al die onbekende beroemdheden'

Cover van ‘Al die onbekende beroemdheden’

zaterdag 9 juli 2016 – Gisteren besprak ik de moeizame geschiedenis van de jubilerende Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, zoals opgetekend in het boek Al die onbekende beroemdheden. Nu nog iets meer over het boek zelf.

De redactie heeft het boek opgedeeld in vijf delen, ieder door een andere auteur geschreven, in één geval door twee auteurs. De gemengde samenstelling van de Maatschappij zelf, een combinatie van wetenschappers en scheppend (letter)kunstenaars, indachtig, is daarbij zowel voor academici (De Vries, Honings & Van Zonneveld, Van Kalmthout) als voor niet-academici (Jongstra, Truijens) gekozen. Een gelukkige zet.

Met name het hoofdstuk van Atte Jongstra, over de periode 1848-1914, treft door de opvallend literaire stijl, met veel elliptische zinnen en ruimte voor komische noten. Hij schrijft onder andere over het wispelturige rookbeleid van de Maatschappij: eerst tegen, later ineens toch weer voor. ‘Kennelijk was ook op dit vlak de traditie sterker dan de rookvrije ruimte. Nu ja, laten we niet moeilijk doen.’ (122)

Er is soms wel sprake van een kleine, storende overlap tussen de hoofdstukken. Zo herhalen Rick Honings en Peter van Zonneveld in hun deel over de periode 1813-1848 de lotgevallen van de Maatschappij in de eerste jaren van de negentiende eeuw, die even daarvoor door Marleen de Vries al helder geboekstaafd waren in haar hoofdstuk over het tijdvak 1766-1813.

Het laatste hoofdstuk, over de periode 1945-2015, geschreven door Aleid Truijens, komt mijns inziens het minste uit de verf. Truijens heeft ervoor gekozen de geschiedenis van de Maatschappij te beschrijven vanuit het perspectief van de ontwikkelingen die zich in de literatuur zelf voordeden, en hoe de Maatschappij daar vervolgens op reageerde. Dat leidt in de praktijk vooral tot het opsommen van een hoop clichés over de literatuurgeschiedenis van dit tijdvak – ja, daar hebben we De Avonden van Gerard Reve weer, waarin ‘van de eerste tot de laatste bladzijde de sfeer van angst, zorgelijkheid en benauwenis’ heerst (175), en natuurlijk het proces tegen Hermans vanwege Ik heb altijd gelijk, Lucebert als ‘Keizer der Vijftigers’, de SS die volgens Bertus Aafjes de letteren was binnengemarcheerd en het ezelsproces tegen Reve. Die verhalen zijn elders beter en scherper verteld en hebben met de historie van de Maatschappij uiteindelijk weinig van doen.

Pijnlijk wordt het wanneer Truijens komt te spreken over de grote vlucht die het oprichten van werkgroepen vanaf de jaren zeventig neemt binnen de Maatschappij.

In 1976 werd de Werkgroep Negentiende Eeuw opgericht, in 1985 de Werkgroep zeventiende eeuw, in 1986 de Werkgroep Indisch-Nederlandse Letterkunde, in 1990 de Werkgroep biografie en in 1993 de Nederlandse Boekhistorische Vereniging.(202)

Geen woord hier over de Werkgroep 18e Eeuw, die nota bene ruim vóór de hier genoemde clubs tot stand kwam, reeds in 1968. Er zal vast geen opzet achter zitten, maar als dixhuitièmiste word je er toch een beetje verdrietig van om voor de zoveelste keer uit de geschiedenis weggeschreven te worden.

Voor het overige is het boek mooi uitgegeven: prettige bladspiegel, rijk geïllustreerd. De eindredactie laat hier en daar wat te wensen over – ik spotte diverse tikfouten en dubbele woorden – maar daar wil ik niet teveel over zeuren, want ik weet hoe ondankbaar werk dat is.

Al met al is Nederland met dit boek een mooie verenigingsgeschiedenis rijker en heeft de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde hiermee haar 250-jarig jubileum op een zowel degelijke als aantrekkelijke wijze geboekstaafd. – Ivo Nieuwenhuis

¶ Tom van Kalmthout, Peter Sigmond en Aleid Truijens (red.), Al die onbekende beroemdheden. 250 jaar Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. Leiden: Leiden University Press, 2016. ISBN 978 90 8728 258 5.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.