Uren met Henk

Hiërarchie in de Nederlandsche Muzen-Almanak

nederlandsche-muzen-almanakdinsdag 11 oktober 2016 – Op woensdag 28 september promoveerde Henk Eijssens in zijn geboorteplaats Amsterdam op een proefschrift over 21 nummers van de Nederlandsche Muzen-Almanak. Die almanak begon in 1819, in 1841 was voor Henk de lol ervan af.

De oppositie liet op de woensdag niet na de promovendus te knuffelen. Mooie woorden, zoals dat dan heet, en wie het geluk heeft de altijd hulpvaardige Henk Eijssens te kennen, weet dat er niets aan gelogen of overdreven is. Bij herhaling memoreerden de mannen en vrouwen in toga, allen met een lange loopbaan in vrijgesteldheid, dat Henk toch wel erg lang over zijn proefschrift had gedaan. Het mocht wat! Ja, dames en heren, die man had … werk.

Vóór en na 28 september heb ik Henks boek gelezen: De literaire almanak als standmeter van de Nederlandse poëzie. Gedemonstreerd aan de Nederlandsche Muzen-Almanak (1819-1840). Net uit! Een merkwaardig boek dat elegant op enkele gedachten hinkt. 

In zijn boek gaat het om de vraag of de zo succesvolle Nederlandsche Muzen-Almanak als een standmeter van de Nederlandse poëzie mag gelden. Dat merkwaardige woord ‘standmeter’, in 1840 door Bakhuizen van den Brink gebruikt om er de door Johannes Immerzeel uitgegeven almanak mee te feliciteren, verwijst naar de ambitie van de almanakmaker om in één boekdeeltje, de almanak, het beste van de Nederlandse poëzie te tonen. Anderen gebruiken het woord ‘peilschaal’. Feitelijk ging het Immerzeel er niet om een dwarsdoorsnede van de Nederlandse poëziebeoefening te geven, nee, het moest de top zijn.

In zijn onderzoek heeft Henk Eijssens een vernuftige methode bedacht om te zien of Immerzeel slaagde in zijn opzet het neusje van de zalm ruimte te geven. Eijssens verdeelt de vaderlandse dichters in de categorieën ‘voornaam’, ‘bekend’ en ‘onbekend’. Die rangschikking is gebaseerd op aanwezigheid van de dichters in algemeen-culturele tijdschriften als De Gids. Dichters, die drie jaar voorafgaand aan hun verschijning in de almanak van Immerzeel veel in de tijdschriften voorkwamen, mochten ‘voornaam’ heten. Wat ik in de eerste hoofdstukken al wel een beetje vermoedde, was dat de Nederlandsche Muzen-Almanak vergelijkenderwijs veel voorname dichters opnam.

Bij de promotieplechtigheid ging het tot mijn verdriet veel over de door Henk Eijssens gevolgde methode van werken. Op de correctheid van zijn methodologie werd hier en daar afgedongen.

Mij kon dat niet heel veel schelen. De interessantste hoofdstukken zijn die waarin Eijssens laat merken als geen ander thuis te zijn in de archieven. Met grote nauwkeurigheid en gevoel voor verhoudingen schetst hij in het derde hoofdstuk de genese van de Nederlandsche Muzen-Almanak. Het duo Immerzeel-Tollens weeft een krachtig netwerk, steeds met gevoel voor de rangorde op de vaderlandse Parnassus.

Wat me verbaast, is dat de onderneming van Immerzeels almanak aan opmerkelijk geheugenverlies lijdt. Vóór 1800 was Immerzeel in Dordrecht een radicale patriot, die daarbij de gevaarlijke nabijheid van Gerrit Paape zocht. In 1819, wanneer Immerzeel met zijn vaderlandslievende almanak begint, is dat alles vergeten. Onwillekeurig vroeg ik me af hoe Immerzeel er toch in geslaagd was om dat verleden te vergeten en hoe anderen Immerzeels jacobijnse geflirt vergaten. Ik kan me haast niet voorstellen dat iemand als Bilderdijk dat niet meer wist. Of had Big Willem intussen zelf zoveel boter op zijn hoofd dat zwijgen hem paste?

Van groot belang voor vervolgonderzoek zal het zevende hoofdstuk zijn. Daarin geeft Henk Eijssens een overzicht van de literaire almanakken die in de jaren van de Nederlandsche Muzen-Almanak verschenen. In dat hoofdstuk demonstreert hij zijn fabelachtige kennis van de literatuur van de eerste helft van de negentiende eeuw. —Peter Altena

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Eén reactie op Uren met Henk

  1. Leuk! Daar heeft mijn voorouder graveur J.W. Caspari (en diens broer H.W. Caspari) nog een bijdrage aan geleverd! (http://perkamentus.blogspot.nl/search?q=caspari)

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.