Was Aert Schouman een fan van Weyerman?

donderdag 1 juni 2017 – Tot 17 september is in het Dordrechts Museum nog de tentoonstelling met werken van de schilder Aert Schouman (1710-1792) te zien. Het is beslist een aanrader, en dat geldt ook voor de catalogus. Op de tentoonstelling zijn twee kasboekjes van Schouman te zien, en dat maakt nieuwsgierig.

Gelukkig was in de museumwinkel het jaarboek 2015 van de Historische Vereniging Oud-Dordrecht te koop. Het is een volwaardig boek, met de titel Aart Schouman, tekenaar en kunstschilder. Zijn Dordtse jaren (1710-1751). Het is geschreven door Emile Havers, die verbonden is aan het Regionaal Archief Dordrecht. Onderdeel van het boek vormt een volledige transcriptie van beide kasboekjes, en een bespreking van de inhoud daarvan.

Weyerman noemt Schouman voor zover ik weet niet in zijn werk. Dat is niet vreemd, want Schouman werd in 1710 geboren. Hij was dus te jong om in een van de eerste drie delen van de Konstschilders terecht te komen. Anderzijds, zo blijkt uit de kasboekjes, handelde Schouman ook in schilderijen van oudere meesters. Hij had daar al in 1735 contact over met Gerard Hoet en in 1738 met Jacques de Roore, die beiden in Den Haag woonden. De Roore was een bekende van Weyerman.

Wat brengt Schouman en Weyerman dan hier op de site samen? Het antwoord op die vraag is: boeken. In de kasboekjes staan drie verwijzingen naar werk van Weyerman. Bij elkaar gaat het om een stapel werken om jaloers op te zijn. De vermeldingen betreffen alle drie het jaar 1737. De eerste twee zijn:

• den 8 dito [= 8 juni 1737] aen Van Gelder betaalt 4 gulde voor 6 boeken van Wyerman
• den 9 dito [= 9 augustus 1737] aen Van Gelder betaalt 4 gulde 18 stuijvers voor 7 boeken van Jakomo [sic] Campo Weyerman voor mijn broeder Kornelis Schouman

Helaas zijn deze aankopen niet gespecificeerd. De boeken van Cornelis Schouman werden in 1748 door Gaillard in Den Haag geveild, die van Aert Schouman in 1792 door Scheurleer, ook in Den Haag. Alleen van de laatste veiling heb ik een catalogus kunnen inzien. Het enige werk van Weyerman dat ik daarin aantrof was de Konstschilders – alleen de eerste drie delen, Schouman zal die dus wel vóór 1769 gekocht hebben. Zijn er rekenmeesters onder ons die op grond van de bedragen een gooi naar de titels van de gekochte werken kunnen doen?

Opvallend is wel dat Schouman ook boeken voor zijn broer kocht. Cornelis, die twaalf jaar ouder was dan Aert, was eveneens kunstschilder. Hij was in 1729 naar Middelburg verhuisd. Van Gelder was volgens Havers boekbinder en kocht ook wel boeken op veilingen; Schouman kocht vaker boeken bij hem.

De derde verwijzing naar werk van Weyerman werd door Havers gemist, maar is wat mij betreft de interessantste:

• den 5 augustis 1737 aan Johannis van Braam betaalt 1 gul 8 stuijvers voor 14 blaatjes getitelt De Naakte Waarhijdt

Van Braam was boekverkoper. Hij wordt in alle nummers van de Naakte Waarheyt bij de verkoopadressen genoemd. Omdat de laatste van de aangeschafte veertien afleveringen van De Naakte Waarheyt 17 juni 1737 is gedateerd, maakt de verwijzing Aert Schouman tot de vroegst bekende bezitter van dit tijdschrift. Ook al kocht hij in één keer alle losse afleveringen en kocht hij niet de nummers direct bij het verschijnen. Verder is deze aantekening, voor zover we dat nog nodig hadden, een stevige aanwijzing dat van De Naakte Waarheyt precies veertien afleveringen verschenen zijn, en niet meer. Ten slotte maakt de koopprijs duidelijk dat losse nummers van De Naakte Waarheyt niet anderhalve stuiver kostten, zoals André Hanou op p. xv van de heruitgave uit een advertentie uit 1741 afleidde, maar twee stuivers.

De broers Schouman lijken geen mening over Weyermans publicaties nagelaten te hebben, maar deze aankoop van veertien van diens werken suggereert toch wel dat zij ze met genoegen lazen. —Jac Fuchs

Literatuur
Ton Broos, Tussen zwart en ultramarijn. De levens van schilders beschreven door Jacob Campo Weyerman (1677-1747) (Amsterdam/Atlanta 1990)
Emile Havers, Aart Schouman, tekenaar en kunstschilder. Zijn Dordtse jaren (1710-1751) (Dordrecht 2016 – uitgegeven als Jaarboek 2015 van de historische Vereniging Oud-Dordrecht)
Jacob Campo Weyerman, De Naakte Waarheyt (1737) met een inleiding door A.J. Hanou (Amsterdam 1997)
B. Scheurleer, Catalogus eener fraaije verzameling van teekeningen en prenten […] benevens een verzameling van boeken, en eenige rariteiten &c. nagelaaten door wylen den heere Aart Schouman […] (Den Haag 1792).

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Eén reactie op Was Aert Schouman een fan van Weyerman?

  1. Peter Altena schreef:

    Was ongeveer dezelfde dag ook in Dordt om de vogels van Schouman te zien, maar ook om een beeld te krijgen van zijn loopbaan. Dat Jaarboek, waar Jac over schrijft, heb ik toen niet gezien. Ben vandaag naar Canossa gegaan, heb de vogels van Schouman sneller bekeken, zijn verbinding met Kunstliefde Spaart Geen Vlijt en Hudde overdacht, mooie apen bekeken, en toen op weg naar de aankoop van het Jaarboek. Grote stapels van het nieuwe Jaarboek, gewijd aan de Dordtse historiezucht van 1900 (mooie kleine expositie), maar geen spoor van het door mij begeerde oude Jaarboek.
    Heb in het rondjes Museum andermaal vol bewondering gekeken naar Willem Witsen, JH Weissenbruch, Floris Verster (dode kraai!!!) en die gekke David Bles. Het schilderij van Bles, dat in het Dordrechts Museum hangt, lijkt in de traditie van Troost te staan en hekelt zo op het oog de achttiende eeuw. In Nijmegen hangt een Biedermeier-Bles met knipoog. Hij illustreerde ook Ferdinand Huyck. Oh, mocht ik ooit een Bles-tentoonstelling zien!!!!!

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.