Voetnoot 23

Geen verse oesters

donderdag 24 augustus 2017 – In de zeventiende eeuw verschenen er in Nederland heel wat kluchtboeken (1). In Engeland bestond het genre ook. Ik las Tarlton’s Jests (1613) (2) en kwam de volgende tekst tegen.

Tarltons opinion of Oysters.
Certaine Noblemen and Ladies of the Court, being eating of Oysters, one of them, seeing Tarlton, called him, and asked if he loved Oysters. No quoth Tarlton, for they be ungodly meat, uncharitable meat, and unprofitable maete: why? quoth the Courtiers: they are ungodly, because they are eaten without Grace: uncharitable, because they leave nought but shels: and unprofitable, because they must swim in wine.

Ik herinnerde mij de tekst al eens gelezen te hebben bij Weyerman. De passage staat in Den Echo des Weerelds, deel 1, aflevering 48, 16 september 1726, pagina 378.

Een Oester (vervolgde hy) is een onheylige Spys, een Menscheneeters Spys, een liefdelooze Spys, en een onprofytelyke Spys, om deeze Reden. Een Oester is een onheylige Spys dewyl men die eet zonder Bidden; een Menscheeters Spys, dewyl dat Dier leevend verslonden wort; een liefdelooze Spys, dewyl ’er nog Beenen nog Graaten van overschieten voor den Armen; en een onprofytelyke Spys, dewyl de Saus duurder uytkomt als de Visch.

Weyerman komt met vier kenmerken: een onheylige Spys, een Menscheneeters Spys, een liefdelooze Spys en een onprofytelyke Spys, terwijl in de Engelse tekst er drie genoemd worden: ungodly, uncharitable en unprofitable meat.

Jac Fuchs onderzocht of de klucht ook in andere uitgaven voorkomt en vond hem terug in Oxford jests, refined and enlarged: being a collection of witty jests, merry tales, pleasant jokes. Collected and composed by Captain W. Hicks, native of Oxford. The twelfth edition corrected. London, 1720. Hier lezen we (p. 127, klucht 468):

One being desired to eat some Oysters, refused, saying, They were ungodly Meat, unchristianly Meat, uncharitable Meat, and unprofitable Meat: And being demanded his reason why he said it? He answer’d, They were ungodly Meat, because they were eaten without saying of Grace; unchristianly Meat, because the Creature was eaten alive; uncharitable Meat, because they left no Offal to the Poor; and unprofitable Meat, because most commonly there was more spent upon them than the Oysters cost.

Deze tekst staat veel dichter bij die van Weyerman dan die uit 1613. Nader onderzoek moet uitwijzen of Weyerman deze bron heeft gebruikt.

Conclusie
De tekst over de oesters in Den Echo des Weerelds is niet oorspronkelijk en Weyerman blijkt ook tekst te ontlenen aan kluchtboeken. Dat laatste was nog niet bekend. —Jan Bruggeman

(1) Zie P.P. Schmidt, Zeventiende-eeuwse kluchtboeken uit de Nederlanden. Utrecht 1986. Zie DBNL.
(2) Overal lees ik dat de eerste editie van Tarlton’s Jests uit 1611 is, maar op de site van The Tarlton Project wordt getwijfeld aan het bestaan van een uitgave uit 1611. Het jaar 1611 wordt genoemd in de uitgave van 1844. Mogelijk is het een zetfout of is de editie uit 1611 verloren gegaan. De oudst bekende editie is uit 1613. Hiernaast staat Richard Tarlton afgebeeld.

* Met dank aan Jac Fuchs voor zijn aanvullend onderzoek.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.