Voetnoot 37

Wie verre reizen doet, kan veel verhalen

dinsdag 5 december 2017 – Weyerman is enkele keren met de boot van Holland naar Engeland gevaren, maar een oceaan heeft hij nooit overgestoken. Dat was ook een lezer van Den Echo des Weerelds opgevallen en daarom nam hij de vrijheid een verslag van een zeereis op te sturen naar de auteur van het tijdschrift. De broodschrijver Weyerman was zeer in zijn nopjes met deze gratis kopij en vulde twee afleveringen met het ‘Journaal van een Westindische reys’.1

Het is het verhaal over een bont gezelschap dat naar West-Indië vaart. We krijgen een uitgebreide beschrijving van de passagiers die de reis meemaken: een drietal vrouwen, een Franse auteur, drie failliete winkeliers, een Creoolse barbier, een uitgespeelde dopjesspeler en nog veel meer mensen die trachten te ontkomen aan hun schuldeisers en die in het verre land een nieuw bestaan willen opbouwen.

De matrozen zijn ruw volk en vloeken als… Ja, als wat? Als matrozen. Als een passagier daar een opmerking over maakt, antwoordt de stuurman:

Zo lang als je Officiers hoort vloeken als of zy des Duy**ls, en de Matroozen als of zy des Zat**s waaren, is ’er geen Gevaar; maar als de laatste beginnen te bidden, en de eerste Weemoedig worden, dan ley je Feest van na de Kelder te gaan, en dan kon je doen wat je lust.

Onderweg komt het schip in een storm terecht. Als de zee eindelijk weer kalm is geworden, wacht de reizigers een nieuw gevaar. Ze zien een zeil en vermoeden dat het een Algerijnse zeerover is, maar het is een lorrendraaier, een slavensmokkelschip, dat veel kleiner is en veel minder kanonnen voert. Het schip vaart verder en de opgeluchte opvarenden zien al varende de vreemdste zeedieren en vogels en genieten van de wolken en luchten.

Midden op zee stopt het verhaal. De twee tekstgedeelten zijn ondertekend met ‘Uw bekende Vriend, De Ervaarendheyt’. Weyerman maakt de naam van de inzender niet bekend. Natuurlijk niet, denkt u wellicht, want Weyerman is uiteraard zelf de auteur van dit verhaal.

Dat is niet waar. Na een kleine speurtocht is het me gelukt de identiteit van de inzender te achterhalen. De auteur van het ‘Journaal van een Westindische reys’ is Ned Ward! Weyerman vertaalde en bewerkte diens A Trip to Jamaica, dat voor het eerst verscheen in 1698.

Ned Ward (1667-1731) is uitvoeriger in zijn reisverslag. Hij maakte in 1687 zelf een reis naar Jamaica om een einde aan zijn armoede te maken. Hij komt ook nog met een beschrijving van het voedsel, de stad Port Royal en de bewoners van het Caraïbische eiland. Zijn tekst is een satirische aanklacht, omdat het leven op Jamaica veel rooskleuriger werd voorgesteld dan het in werkelijk was.

Nu we weten wie de eigenlijke auteur is, krijgen de laatste zinnen van aflevering 14 van Den Echo een extra betekenis. Er staat:

Het Vervolg van dit JOURNAAL zal ik uw mededeelen, als het my gelegen komt; en als dan zal ik uw een ongeblankette Beschryving geeven van die Stad, alwaar Vulkaan den Dondersteen van Jupyn smeede, Pandora haar Doos vulde, en Phaeton door de Zons Misleyding geschroeyt wiert tot Smidskoolen. Die Stad (zeg ik, en raad eens wat voor een Stad?) een Wyk voor Lichtmissen, een Schuylplaats voor Doodschuldigen, en een Koffertje voor de Zuyverdranken der Gevangenissen. Een Stad zo zieklyk als een Hospitaal, zo gevaarlyk als een Vlaamsche Koorts, zo heet als de Hel, en zo boos als de Duy **. Een Stad onderhevig aan Draaywinden, Orkaanen, en aan Aardbeevingen, als of die Plaats door een eeuwigduurent Koliek geplaagt wiert, gelyk als desselfs Inboorlingen.

Die stadsbeschrijving is er nooit gekomen,2 maar wie de voetnoten volgt, weet dat er nog genoeg gelegenheden zijn geweest waarbij Ned Ward kopij heeft aangedragen (zie voetnoot 36). —Jan Bruggeman

1 Den Echo des Weerelds, jrg. 1, 1726, afl. 13-14, p. 97-109. Het verhaal telt dertien pagina’s.
2 Port Royal, de gouverneurszetel van Jamaica, zonk in 1692 na een aardbeving in zee. Is dat de reden waarom Weyerman dit gedeelte niet meer heeft overgenomen?