Voetnoot 42

Perzisch in het werk van Weyerman (5) – De getalsspreuk van Enveri

dinsdag 23 januari 2018 – Tot nu toe heb ik vier plaatsen in het werk van Weyerman besproken waarin hij zijn kennis van het Perzisch etaleert.

In voetnoot 29 komt het motto Tziri, t ziri triagh Janitzae?  […] ter sprake. In voetnoot 34 behandel ik het epigram van kalief Mostanser. Voetnoot 38 behandelt een Perzisch sprookje over een vagebond en  voetnoot 39 bespreekt de anekdote over de kalief en de arts. Nu opnieuw een vervolg.

Weyerman sluit aflevering 21 van Den Amsterdamschen Hermes (deel 2, 16 februari 1723, p. 168) af met:

Een Zinspreuk van den Poëet Enveri.
Dictum memoratu dignum.1

Vyf zaaken zyn onnootzaakelyk op deez’ weerelt.
Een ontstooke Toorts in den zonneschyn,
een schoone Tronie voor een blinde,
een overvloedige slagregen, in de Oogstmaand,
een volle Schotel voor een die verzaadigt is,
en een braave Huisvrouw aan een gebooren Verraader, die nacht en dag, derzelve Onschult poogt te belaagen.

Enveri’s lijstje van vijf heb ik, anders dan Weyerman, even onder elkaar geplaatst. De naam Enveri kwamen we al tegen in het verhaal van De vagebond (zie voetnoot 38).
Enveri/Anvari (1126-1189) was een belangrijke Perzische astronoom en dichter.

Weyerman spreekt van een zinspreuk, maar wij hebben het tegenwoordig over een getalsspreuk of getrapte getalsspreuk.Dit soort spreuken komen ook voor in de Bijbel, bijvoorbeeld in Spreuken 30:15-16.

Er zijn twee soorten bloedzuigers:
De eerste zegt ‘Geef!’, de andere ‘Geef!’
Drie dingen worden nooit verzadigd,
Vier dingen zeggen nooit ‘Het is genoeg’:
het dodenrijk, een onvruchtbare schoot,
een uitgedroogd stuk land en het vuur,
dat ook nooit zegt ‘Het is genoeg.’

De spreuk uit Den Amsterdamschen Hermes vond ik terug in Les paroles remarquables, les bons mots, et les maximes des orientaux (1694, p. 292). Een bron die Weyerman ook gebruikte voor het verhaal De vagebond.Hier lezen we:

Cinq choses sont les plus inutiles du monde: Un flambeau en plein midi, un beau visage devant un aveugle, une pluïe abondante dans un desert & sur une campagne sterile, un bon festin devant des gens rassasiez, & la verité avec la science proposée à un ignorant.

Vrij vertaald:

Vijf zaken zijn volkomen nutteloos op deze wereld: een toorts op klaarlichte dag, een mooi gezicht voor een blinde, een stortbui in een woestijn en op een onvruchtbaar veld, een feestmaal voor verzadigde mensen en de waarheid en wetenschap aangeboden aan een dom persoon.

De Franse tekst vermeldt bij de spreuk niet de naam Enveri. Ik vermoed dat Weyerman die zelf eraan heeft toegevoegd. Verder heeft Weyerman de laatste onnuttige zaak aangepast om zo een tik uit te delen aan Isaac Simons, bijgenaamd de Persiaansche zydeweever, want hij wordt met de ‘gebooren Verraader’ bedoeld. —Jan Bruggeman

1 Vertaling: Het vermelden waard. De woorden ‘Dicta memoratu digna’ van Valerius Maximus uit zijn verzameling historische anekdoten Factorum ac dictorum memorabilium libri IX staan ook op pagina *3v van Les paroles remarquables.
2 Bij een getrapte getalsspreuk wordt het aantal zaken in twee stappen genoemd, zoals bij het voorbeeld uit de Bijbel. Het oplopende getal bewerkstelligt een climax.
3 Het Franse werk is in 1695 ook vertaald in het Engels: The remarkable Sayings, Apothegms and Maxims of the Eastern Nations (London 1695), p. 42 van The Maxims.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.