IJspret, passend in een Plan van Geluk en Nut

IJsvermaak op het Leidse Galgewater (1779) door Jabes Heenck. Coll. Museum Lakenhal Leiden

zaterdag 3 maart 2018 – Toen John Quincy Adams, de latere (zesde) president van de Verenigde Staten, in december 1780 met zijn broer Charles vanuit Amsterdam in Leiden aankwam, zagen zij de vele schaatsers op het Galgewater en de grachten. Hun Amerikaanse mentor Benjamin Waterhouse vertelde de broers dat ze naast hun studie aan de Leidse universiteit – de broers waren nog slechts dertien en tien jaar oud – zeker ontspanning moesten zoeken in schaatsen, paardrijden en zwemmen.

John Quincy schreef direct aan zijn vader John Adams, die in 1797 de tweede president van de Verenigde Staten zou worden, of hij schaatsen mocht kopen. Zij varieerden in prijs van drie gulden tot drie dukaten, maar voor een dukaat had je al een paar goede schaatsen. Voor het paardrijden wilde hij graag een leren rijbroek en rijlaarzen aanschaffen.

John Adams, die in Amsterdam was gebleven voor het afsluiten van leningen voor de opbouw van de jonge Verenigde Staten, was verder geheel op de studie van zijn zoons gericht. Hij had ze naar Leiden gestuurd

om daar enige tijd te gaan wonen en onder uitstekende leermeesters hun Latijnse en Griekse studies voort te zetten en colleges bij te wonen van de beroemde hoogleraren aan die universiteit (…) Wetenschappelijk gezien staat de universiteit waarschijnlijk op minstens even hoog plan als welke in Europa ook.1

Het was dan ook na enige aarzeling dat de vader toestemming gaf voor de aankoop van de sportbenodigdheden. Ze moesten zelf maar bepalen hoeveel een goed paar schaatsen moest kosten. Wel drong hij erop aan de broek en laarzen op de groei te kopen.

Enkele dagen nadat John Adams had ingestemd met het schaatsen, kwam hij daar nog eens vrij uitvoerig op terug. Hij constateerde dat er intussen zoveel ijs was dat zijn zoons wel elke dag zouden rijden. Vermanend schreef hij dat de studie in de eerste plaats kwam, zodat ze zich moesten beperken tot enkele uren pret.

Tegelijkertijd moesten ze bedenken, dat het schaatsen niet alleen een plezierige activiteit was. Alles in het leven moest weloverwogen worden gedaan, ook de vermaken moesten passen in het grote Plan van Geluk en Nut. De sport diende er ook toe om zichzelf in de hand te houden. De vader benadrukte dat het bij schaatsen niet alleen om snelheid of handigheid ging, maar ook om gratie en zelfbeheersing. Dat had hij zelf kunnen opmerken ‘bij enkele wandelingen rond Amsterdam, tussen de Utrechtse en de Haarlemmerpoort, waar hij duizenden mensen op de singel had zien schaatsen’.2

De familiebiografie van Joseph Ellis kent zelfs een diepere betekenis toe aan deze verhandeling. De vaak van onbehouwenheid beschuldigde John Adams zag het schaatsen niet als vermaak, maar als een nuttig middel om het chronische gebrek aan gratie in de puriteinse familie te verhelpen.3

De sportieve activiteiten zullen zijn zoons ook hebben geholpen om de Nederlandse taal machtig te worden. Daarvoor hadden ze tevens een abonnement genomen op een Nederlandstalige krant.4 Na een half jaar verstonden ze de taal. Zo hadden ze veel plezier in de praatjes van een dronken boer tijdens een reis per trekschuit van Amsterdam via Haarlem naar Leiden, vertelde John Quincy in zijn dagboek.5 Dat hij de Nederlandse taal machtig was, zou nog een belangrijke aanbeveling worden voor zijn benoeming een aantal jaren later – in 1794 – tot gezant in Den Haag. —Jan Postma

Brief van John Adams aan Abigail Adams, dd. 18 december 1780, in: C.F. Adams, Letters of John Adams, Adressed to his Wife II (Boston 1841) p. 75-76.
2 Brief van John Adams aan John Quincy Adams, dd. 28 december 1780, in: L.H. Butterfield e.a. (eds), Adams Family Correspondence IV (Cambridge, Mass. 1973), p. 56.
3 Joseph J. Ellis, First Family: Abigail and John (New York 2010), p. 93.
4 R.J. Taylor e.a. (eds.), Diary of John Quincy Adams I (Cambridge, Mass. 1981), p. 48n.
5 Ibidem, p. 85.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.