Voetnoot 53

Des Echos beschouwing over de danskunde

Dansuitvoering Pearl door het Scapino Ballet Rotterdam

vrijdag 25 mei 2018 – Tijdens de vastenavond van 1707 in Breda vermaakte Weyerman zich opperbest. Hij werd door de heer Krullip (= Andreas Knollaert) uitgenodigd in diens huis, waar hij de sterren van de hemel danste, onder andere de folie d’Espagne. Met zijn lange gestalte en hoge sprongen maakte Weyerman grote indruk op de dames. Voor ‘De beschryving van een Abderietsche vasten-avont’ klik hier.

Weyerman geniet niet alleen van het dansen; hij schrijft er ook over. Aflevering 22 van Den Echo des Weerelds (deel 2, 17 maart 1727, p. 169-176) staat helemaal in het teken van de dans. Na een korte inleiding komt Weyerman met ‘Des Echos beschouwing over de danskunde’. Weyerman vertelt allerlei anekdotes over personen die met hun dans mannen dan wel vrouwen hebben betoverd of verleid. Hij haalt diverse auteurs aan en iedereen zal na lezing van de aflevering zijn bewondering uiten over de belezenheid en het onderzoek van de auteur.

Dat onderzoek is voor het grootste deel niet door Weyerman gedaan, maar door Robert Burton (1577-1640). Weyerman maakt dankbaar gebruik van The Anatomy of Melancholy (1621).1 Hier vinden we dezelfde verhalen in dezelfde volgorde. Maar de zakelijke tekst van Burton verandert onder de handen van Weyerman in literatuur. Als voorbeeld geef ik het verhaal over de hertog van Normandië en Arlette.

Burton, The Anatomy of Melancholy2

Robert Duke of Normandy, riding by Falais, spied Arlette a faire maid, as she danced on a greene, and was so much enamoured with the object, that h he must needs lye with her that night.
g Havarde vita eius.
h Of whom he begat William the Conquerour, by the same token shee tore her smoake down, saying, &c.

Weyerman, Den Echo des Weerelds

Robert den Hartog van Normandyen staat geboekt voor een byzonder Liefhebber van het Danssen, en noghtans was hy zelfs zo stram van Kooten als de meest altoos stilstaande Raders van een Gierigaarts Keukenspit. Het gebeurde eenmaal dat hy een luchtje ging of liever reed raapen ontrent het Dorp Falaise, min berucht door het Blyspel van Monsieur Palaprats Borger van Falaise, als door Roberts Avontuur met de vluggehielde Arlette, een Boerinnetje uyt die Plaats. Dat Wicht danste onder een met veelkleurige papiere Strikken en met beplakte Eyerdoppen vercierde Meyboom, en een kort Rokje was zo goedgonstig aan des Hartogs nieuwsgierige Blikken, dat het hem de welgemaakste Beenen dee zien, die by Menschen Geheugen een Dorps Meyboom begenadigden. Den stramme Vorst wipte uyt den Zadel, nam Arlette by de hand, en brogt haar in de naaste Herberg, alwaar hy een lekker Avondmaal en een zacht Bed besprak, en op die Nacht ondervond, waar en in wat Middelpunt dat die welgemaakte Beentjes uytliepen en eyndigden. Den Historiesche Schryver Havart, myn Zegman, zegt, dat de schoone Arlette zo gedienstig wiert, ziende dat den Hartog eenige vermeenigvuldigende Mynen begon te maaken, dat zy haar Hembdje openscheurde van den hals tot door den Onderzoom, zeggende, Dat het onbehoorlyk zou zyn, dat die Voorslip den Vorstelyken Mond van haaren geduchten en genadigen Heer zou disgratieeren, of aanraaken. Uyt dat Nachtbal sproot Willem den Conquerant, naderhant Koning van Engelant, die om te toonen dat hy mee een goed Dansser was, Harold den Koning van Noorwegen uyt dit Leeven danste, in den Doodendans van de Hastingsche Bataille, op den veertiende October, des jaars Duyzent ses en Sestig.

Weyerman moet het verhaal ook uit een andere bron kennen, want de woorden die Arlette tot de hertog richt, staan niet in Burton noch in Hayward, bij Weyerman geschreven ‘Havart’.3 Het verhaal met de opmerking van Arlette is echter al heel oud en is onder andere te vinden in Chronicon Henrici Knighton (14e eeuw).4

Niet de hele aflevering is ontleend aan Burton. Er zijn ook korte fragmenten die niet in The Anatomy of Melancholy voorkomen en die Weyerman uit andere werken heeft gehaald. Dat moet nog verder uitgezocht worden. —Jan Bruggeman

1 The Anatomy of Melancholy (Oxford 1638, vijfde druk), Part. 3, Sect. 2, Memb. 3, Subs. 4.
Importunity and opportunity of time, place, conference, discourse, singing, dancing, musicke, amorous tales, obiects, kissing, familiarity, tokens, presents, bribes, promises, protestations, teares, &c. p. 476-494. Het onderwerp dansen begint op p. 487.
In verband met een betere leesbaarheid van de gedigitaliseerde bestanden citeer ik uit de vijfde druk van 1638, de laatste die tijdens Burtons leven is verschenen.
Ook het motto van aflevering 22 van Den Echo des Weerelds is ontleend aan dit hoofdstuk (p. 487).
2 Weyerman heeft niet gebruik gemaakt van de eerste druk uit 1621 maar van een latere, uitgebreidere druk. Er verschenen tijdens Burtons leven nog vier drukken: 1624, 1628, 1632, 1638.
Het fragment ontleend aan Burton begint Weyerman met:

Den florentynsche Petrarcha die ontrent de Zwaarte der Danskunde kende, noemt dat Vermaak, een Spoor des Wellusts, en een Cirkel waar in de Duy**l het Middelpunt is.

In de eerste druk van The Anatomy of Melancholy (1621) staat alleen: ‘Petrarch calls it, the spurre of lust’ (p. 586). Vanaf de tweede druk (1624) is dit uitgebreid met: ‘A † circle of which the Divell himselfe is the Center. † Choraea circulus, cuius centrum diab.’ (editie 1638, p. 487).
3 I.H. [= John Hayward], The Lives of the III. Normans, Kings of England (Londen 1613), p. 1-2. Hayward besluit het verhaal met:

I will not defile my writing with memory of some lasciuious behauiour which she is reported to haue vsed, at such time as the Duke approched to embrace her.

Met dank aan Jac Fuchs voor het terugvinden van deze bron.
4 Historiae Anglicanae Scriptores X (Londen 1652), kolom 2318-2319. De zin van Arlette luidt: ‘Non esse decens neque facecia ut ima pars camisiae quae pedes suos ambierat ad os domini sui verteretur’.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.