Voetnoot 62

Vele wegen leiden naar Rome …

donderdag 26 juli 2018 – In voetnoot 56 onthulde Jan Bruggeman dat Weyerman de Weekly Pacquet / Popish Courant van Henry Care niet alleen voor zijn Historie des Pausdoms benut heeft, maar dat hij er ook uit geput had voor een bijdrage aan Den Ontleeder der Gebreeken.

Jan had zijn voetnoot nog iets langer kunnen maken. Direct vóór de tweede versie van het verhaal over Vader Mena staat in Den Ontleeder het verhaal over de Jezuïet Thomas Cranford.1

Deze werd in 1612 in Engeland opgepakt en loog onder ede dat het een lieve lust was, om zich uit zijn netelige positie te redden. En, zo vertelde Jan me, ook dat verhaal was in vergelijkbare bewoordingen in de Popish Courant geplaatst.2

Binnen een jaar verscheen dit verhaal al in druk, in Antilogia adversus apologiam Andreae Eudaemon-Ioannis Iesuitae pro Henrico Garneto Iesuita proditore (Londen 1613), van Robert Abbott (1560-1618). Cranford wordt daar overigens nog Corneford genoemd, maar het is duidelijk dat Weyerman de tekst uit de Popish Courant gehaald heeft.3

Tien jaar geleden was mijn weg naar de Weekly Pacquet een heel andere. Ik kreeg in de winkel van de Guildhall Library in Londen een afgeprijsd exemplaar in handen van het boek dat Lois G. Schwoerer over Henry Care heeft geschreven.4 Daarin was de titelpagina van de eerste jaargang van de Weekly Pacquet afgebeeld, en die had veel weg van een Engelse versie van de titelpagina van deel 1 van de Historie des Pausdoms

Kort nadat Jan de gedigitaliseerde Weekly Pacquet gevonden had, leidde er nóg een weg naar dit werk van Henry Care. Omdat er geen Engelse motto’s van Weyerman meer waren waaraan op deze blog een voetnoot gewijd kan worden, ben ik op zoek gegaan naar een nieuw aspect van Weyermans periodieken. Ik ben gaan kijken naar motto’s waarbij Weyerman geen auteur vermeldt, en naar zinnen in andere talen die hij onvertaald heeft gelaten. Daarvan bleken er nogal wat te zijn. Een heel curieuze vond ik in nummer 6 van Den Amsterdamschen Hermes 2 (3 november 1722), op p. 43. Daar citeert Weyerman enkele versregels in het Welsh:

Gwae ny chidwey dhevaid
Rhachleidhie Rhufemaid
Aiffon gnwppa.

Kende Weyerman Welsh? Ik vermoed van niet. Weyerman beroemt zich meermalen op zijn kennis van vreemde talen, maar het Welsh noemt hij daar niet bij. Dat maakt die regels tot een mooi onderwerp voor een digitale zoektocht. Ze zijn op allerlei manieren gespeld terug te vinden in een reeks werken, waarvan ik niet wil wagen de oudste aan te wijzen. Ik beperk me ertoe mee te delen dat ik een vertaling van een variant van deze tekst heb gezien die duidelijk maakt dat men zich met hand en tand te weer moet stellen tegen Roomse wolven.

De spelling van Weyerman lijkt niet foutloos te zijn. Des te frappanter is het dat zijn weergave letterlijk overeenstemt met het motto van de Popish Courant van 28 februari 1679. Dat dat tijdschriftnummer dé bron moet zijn die Weyerman gebruikt heeft, wordt bevestigd bij vergelijking van de volgende paragrafen over samenzwering, hoogverraad, en de manier waarop Jezuïeten de ergste misdaden goedpraten en aanmoedigen.

Het is overduidelijk: Weyerman had zijn model voor de eerste twee delen van de Historie des Pausdoms in november 1722 al in huis! —Jac Fuchs

¶ Meer over Weyermans gebruik van de Popish Courant (en de Weekly Pacquet) in komende voetnoten op deze weblog.

1. Den Ontleeder der Gebreeken deel 2 nummer 15 (van 22 januari 1725), op p. 118-119.
2. Popish Courant eerste jaargang nummer 22, 2 mei 1679, p. 175.
3. Henry Care, die heel consciëntieus is met bronvermeldingen, heeft het overgenomen uit The foot out of the snare: with a detection of sundry late practices and impostures of the Priests and Jesuites in England (Londen, 1624), dat is geschreven door John Gee (1596-1639).
4. Lois G. Schwoerer, The ingenious Mr. Henry Care  London’s first spin doctor (Stroud, 2004).

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.