Een Vermaan brief aan een oude Dame die Tabak rookte
Kaartspelers, met pijprokende vrouw, door Joos van Craesbeeck
vrijdag 5 oktober 2018 – Toen ik in het werk van Thomas Brown bladerde, viel mijn oog op de titel ‘An Exhortatory Letter, to an Old Lady that smoak’d Tobacco’.1 Die had ik net gelezen in het tijdschrift Den Echo des Weerelds van Jacob Campo Weyerman.2 De brief staat namelijk enkele pagina’s voor de brief van de student uit Halle (zie Voetnoot 71).
Bij Weyerman is de titel ‘Een Vermaan brief aan een oude Dame die Tabak rookte’. De moderne lezer denkt nu natuurlijk dat in de brief de dame aangespoord wordt om te stoppen met roken, omdat dit ongezond is, maar het tegendeel is waar. In de brief worden vier argumenten opgesomd om juist wel te roken.
Roken is allereerst gezond en een goed hulpmiddel tegen kiespijn. Ten tweede helpt het bij vrome beschouwingen. Tabak leert de mens dat rijkdom en schoonheid vergaan tot stof en as. Ten derde is een pijp een aardig speeltje. Een pijp is voor een oude vrouw hetzelfde als wat een galant is voor een jong meisje. Het doet ze beiden watertanden. Ten vierde is een pijp roken nu eenmaal in de mode.
Dat laatste is zeker waar. In het artikel ‘History of tobacco pipes for women’ staat dat pijp roken in de 17e en 18e eeuw enorm populair was.3 Dat veranderde toen ook de werkende klasse ging roken. Rond 1850 was het roken door vrouwen in de high society niet meer geaccepteerd. De werkende vrouwen bleven wél genieten van hun pijpje. Tussen 1920 en 1960 werd een duidelijke scheidslijn getrokken tussen wat vrouwen wel en niet mochten doen. Sigaretten werden modieus en tabakspijpen waren vulgair. De lijn was duidelijk en de meeste vrouwen hielden zich hier aan.
Weyerman levert een keurige vertaling van de brief uit het Engels. Hij brengt slechts een kleine wijziging aan. Thomas Brown heeft het over ‘Parsons’, die geen preek kunnen schrijven zonder een pijp in de mond en een concordantie in de hand. Weyerman maakt hiervan ‘Turksche Paapen’, die geen sermoen kunnen opstellen zonder pijp of Koran. Ook is het een ‘turksche Paap’ uit Constantinopel, die vast op een pijpje tabak en een gebraden ‘deyharst’ (= dijstuk). Bij Thomas Brown is dat een ‘Dissenting Minister’, die vast op een ‘Rump of Beef’. —Jan Bruggeman
Zelfportret van madame Vigée-Le Brun met pijp en rookartikelen
1. The Works of Mr. Thomas Brown. (London 1715) dl. 1, p. 233-234.
2. Den Echo des Weerelds, deel 2, afl. 35, 16 juni 1727, p. 276-277.
3. Renia Carsilio, ‘History of tobacco pipes for women’ op de website Tobaccopipes.
RSS - berichten