Voetnoot 116

Van de boekenkast naar de schrijftafel

dinsdag 11 juni 2019 – Een paar jaar geleden besloten Jan Bruggeman en ik om te kijken in hoeverre we konden bepalen welke boeken Weyerman gelezen had. We doopten ons project ‘De boekenkast van Weyerman’.

Als we de vondsten op dat gebied van degenen die ons voorgingen en die van onszelf bij elkaar leggen, dan mogen we stellen dat de lijst van auteurs en titels respectabel is. Soms kunnen we nog een werk aan de lijst toevoegen, maar meestal maken onze vondsten alleen maar duidelijk dat Weyerman vaker naar een bepaald werk greep dan we al dachten.

Dat is ook het geval met wat ik te zeggen heb over aflevering 1 van de tweede jaargang van Den Echo des Weerelds (21 oktober 1726). Op de eerste twee bladzijden daarvan vertelt Weyerman over de legalisering van zelfmoord in Marseille. Jan besprak de bronnen voor dat gegeven in Voetnoot 52.  

Aan het eind van dat verhaal maakt Weyerman een draai: zoals men daar zelfmoord kon plegen, zo stapt hij graag ook uit het leven van alledag (‘de doodelyke Onrust der groote Steden’) om even ‘in een vergenoegde Eenzaamheyt’ en in Incognito te leven. Dat moet voor een man die zo opvallend lang was en bovendien graag anderen de les las, niet eenvoudig zijn geweest.

Weyerman onderstreept dat met allerhande verwijzingen naar de Oudheid, die duidelijk maken dat hij goed gekeken heeft naar het derde essay, ‘Of Obscurity’, van Abraham Cowley, wiens portret door Peter Lely hierboven is afgebeeld. Zelfs de dichtregels

Nu met de lieve Slaap, dan wederom net Wyn,
[…] Poog ik des Weerelds Zorg en Onrust te verschalken; […] 

lijken veel op een tweeregelig vers bij Cowley:

Sometimes with Sleep, sometimes with Wine we strive,
The Cares of Life and Troubles to deceive
.1

Overigens heeft Weyerman hier weer weloverwogen bewerkt: Cowley gebruikt de uitdrukking ‘in Incognito’ pas regels ná het vers, bij Weyerman gaat die aan zijn vers vooraf. 

Jan Bruggeman gaf in Voetnoot 41 een aangevuld overzicht van de Cowley-ontleningen die Chris van de Wetering bij Weyerman gevonden had. De hierboven genoemde passage lijkt echter een nieuwe vondst te zijn.

Weyerman volgt het volledige essay van Cowley in grote lijnen, tot en met het gedicht bovenaan p. 5 (p. 704 bij Cowley), maar dan maakt hij weer een abrupte draai: na de versregels over het levenseinde komt hij met de constatering ‘Ha wat een merkelyk Onderscheyd is ’er tusschen het Buytenleeven, en het Steedeleeven!’. Na één alinea wordt dit filosofische gegeven hem echter al te zwaar:

Doch dit Veld is al te uytgestrekt voor een Blad Papier, (zegt den Echo des Weerelds) des zal hy ’er wat Eyeren in slaan, als die wel gewoon is het van Eyeren te maaken, en hy zal dit Vertoog besluiten met de Fabel van de Landmuys, zynde die Fabel een Uytbreyding over het Sesde Schimpdicht van Horatius, het tweede Boek 

en hij besluit inderdaad de aflevering met die fabel. Wie verder kijkt in het werk van Cowley, krijgt een sterk vermoeden waar de draai van Weyerman en de fabel van de Landmuys vandaan komen. Op het essay van Cowley dat Weyerman bewerkte, volgt essay ‘IV Of Agriculture’. Dat was veel te lang om over te nemen (het beslaat p. 704-732), maar Weyerman lijkt het wel gelezen te hebben. Immers, wie de moeite neemt om bij Cowley door te bladeren naar p. 723, treft er ‘The Country Mouse. A Paraphraseupon Horace, Book 2. Sat. 6.’ aan.

Zo hebben we een plausibele verklaring gevonden voor de stappen die Weyerman bij het schrijven van deze aflevering van Den Echo des Weerelds gezet heeft. Een nieuwe vondst geeft ons lang niet altijd meer een beter zicht op de boekenkast van Weyerman, maar soms komen we wel iets dichter bij zijn schrijftafel te staan. – Jac Fuchs

Noten
1. De link is naar een editie van Cowleys werken uit 1710, maar vergelijkbare edities van zijn volledige werken waren al vanaf 1668, een jaar na zijn dood, verkrijgbaar.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.