Censuur

Een niet zo geslaagd optreden van de boekenpolitie (1769-1770)

dinsdag 4 februari 2020 – De censuur in de achttiende eeuw blijft de gemoederen bezig houden. In het Tijdschrift voor Geschiedenis schreef Ruben Schalk over de perscensuur en het Hof van Holland. In De Boekenwereld 35 (2019) verscheen een kort en smakelijk artikel van Rietje van Vliet over het voornemen van de Staten van Holland om in 1769-1770 een boekenpolitie te starten.

Was het er wel of niet, die censuur? Repressie was er zeker wel. Pogingen een preventieve censuur in te richten strandden bij herhaling. De werken van La Mettrie en Rousseau, in de Republiek uitgebracht, wakkerden het verlangen naar preventieve censuur aan, maar – zoals Rietje van Vliet schrijft – ‘tijdschriftauteurs leken er genoegen in te scheppen uitgebreid de inhoud van verboden werken te parafraseren of zelfs te citeren’.

Moet Weyermans ‘namedropping’ van gevaarlijke schrijvers in dat zelfde licht gezien worden? Ja, vragen is gemakkelijk.

In 1765 kregen de verbieders wind in de zeilen: dat jaar zag een Concept Placcaat tot Voorziening tegen het emaneren van Godslasterijke Boeken het licht. Pas in 1769 werd dat Concept gepromoveerd tot ontwerp. In allerlei steden leidde de lancerering van dat ontwerp tot discussie. Het welsprekendst was de reactie van Elie Luzac en zijn broer Isaac Elie. De tekst met een onmogelijke titel telde 133 bladzijden en behoort volgens Rietje van Vliet ‘tot de canon van de Nederlandse literatuur over drukpersvrijheid’. In het kort wordt een overzicht geboden van de praktische en principiële bezwaren tegen de preventieve censuur. Misschien wat overdreven was de voorzegging van de Luzac-bros dat censuur zou leiden tot het verval van de Natie.

Dat neemt niet weg dat ik graag deze ‘drukpersvrijheidklassieker’ zou willen lezen, liefst met het nauwkeurig commentaar van Rietje van Vliet. – Peter Altena

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.