Ma Belle Amie

Een nieuwe biografie van Jacobus Bellamy (1757-1786)

donderdag 4 juni 2020 – Zeer recent verscheen Jacobus Bellamy alias Zelandus, een nieuwe biografie van de legendarische dichter. Met de net zo legendarische Pieter Nieuwland (1764-1794) had hij gemeen dat hij van nederige komaf was, enige jaren als een eigentijds wonder gevierd werd, jong stierf en in de negentiende eeuw langdurig en veelvuldig herdacht werd.

Beiden sympathiseerden met de patriotten, de een al luidruchtiger dan de ander. Bellamy had het geluk dat het gewest Zeeland zich over zijn nagedachtenis ontfermde, Nieuwland kwam uit de Diemermeer-Watergraafsemeer en Ajax heeft hem niet geadopteerd. 

Ruim een eeuw geleden, in 1917, kwam een tweedelige studie over Bellamy uit, geschreven door J. Aleida Nijland, zo uitputtend dat slechts weinigen al lezend het einde van de tweedelige studie haalden. De kwaliteit en omvang van Nijlands Leven en werken van Jacobus Bellamy  – ik heb Nijlands tweedelige wel eens een mausoleum genoemd – ontmoedigden Bellamy-aficionados langdurig. P.J. Buijnsters bezorgde nog wel een bloemlezing uit het werk van Bellamy, recent bogen Kornee van der Haven en Stefan Dudink zich over diens poëzie, maar storm liep en loopt het niet.

Het is daarom goed dat Loe Schout een vlotte nieuwe Bellamy-biografie heeft geschreven. De auteur, die als journalist zijn sporen heeft verdiend, maakt er geen geheim van dat hij tussen zijn levensverhaal en dat van zijn provinciegenoot de nodige parallellen zag: beiden zijn door derden in de richting van scholing geduwd, beiden radicaliseerden (en kwamen vervolgens een beetje tot inkeer). Ongetwijfeld vormden die parallellen een aansporing om zich over Bellamy te buigen.

Het is een aantrekkelijk boek, waarin het leven van Bellamy en de geschiedenis van zijn tijd vaardig met elkaar worden verbonden. Zo schenkt Schout de nodige aandacht aan de slavenhandel die in het Vlissingen van Bellamy een belangrijk centrum kende. In Vlissingen werden ook toen al bij die slavenhandel kritische kanttekeningen geplaatst, maar in de stad was iedereen ten hoogste twee handdrukken verwijderd van handen waar bloed aan kleefde.

In korte hoofdstukken volgt Schout het leven van de bakkersjongen, voor zijn schoonmoeder te min, maar door Zeeuwse regenten gestimuleerd tot studie. Zo belandde hij in Utrecht, om er theologie te studeren en dominee te worden. Zijn Utrechtse dagen staan in het teken van tegenzin om dominee te worden, frustratie over de dwarsboming van zijn liefde voor Francina, de politiek en de poëzie. Soms krijg je de indruk dat Bellamy zich zo op het patriottisme en de literatuur stortte om maar niet aan de kansel of aan Fransje te hoeven denken. Hij verwerft als dichterlijke stem van de patriotse revolutie landelijke faam.

In de loop van het boek zien we Bellamy echter zieker en zieker worden. Er lijkt geen redden meer aan. In de ochtend van zaterdag 11 maart 1786 overlijdt hij. Zijn begrafenis is een revolutionair evenement, tal van vrienden en vriendinnen zingen zijn lof. Tot diep in de negentiende eeuw wordt hij in nieuwe boekjes en gedichten herinnerd.

Is er niets op het boek van Schout aan te merken? Paar dingen: zo ziet Schout Bellamy en Betje Wolff als generatiegenoten – er is een leeftijdsverschil van bijna twintig jaar – en neemt het aantal slordigheden in de laatste hoofdstukken toe. Parallellen met tijdgenoten als Nieuwland blijven zeer beperkt, kennis van de recentste artikelen (van Kornee van der Haven en Stefan Dudink) lijkt te ontbreken. Maar de vaart waarmee het boek geschreven is, vergoedt veel: het eerste hoofdstuk begint met stank in  de stad Vlissingen, dan kan er niet veel meer fout gaan. – Peter Altena

¶ Loe Schout, Jacobus Bellamy alias Zelandus. Dichter en patriot in opstandige tijden (1757-1786), Vlissingen, Den Boer- De Ruiter 2020, 168 blz.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.