Waterend te water

Jacob Campo Weyerman in de Vecht geduwd

donderdag 6 augustus 2020 – Op 13 september 1725 zag Roelof Hendrikse, passagier van de trekschuit die van Breukelen op Amsterdam, hoe een medereiziger, ‘genaamt Jakob Campo Weijerman woonachtig tot Breukelen’, in het water lag, ‘achter het Roer van de Schuyt’. In een verklaring, die Hendrikse op 2 oktober notarieel vastlegde in Breukelen, was een zekere ‘Jaques Lindenberg’ de dader: ‘Dat heb ik gedaan, ik heb den Schelm overboord gegooit’.

Een bekende geschiedenis. Bijna twintig jaar geleden heb ik daarover in de Mededelingen een stukje geschreven: ‘Hekelschrijver in de Vecht. Een onbekende episode uit het leven van Jacob Campo Weyerman’. Niet alle vragen die deze notariële acte opriep – kwam het tot vervolging, waartoe diende deze verklaring? – konden in 2001 beantwoord worden. En eigenlijk nog steeds niet.

Dankzij een tip van de onvolprezen Jac Fuchs kan ik het ingewikkelder en mooier maken. Jac vond online in het Amsterdamse stadsarchief een acte die op hetzelfde incident betrekking had.

Liefst twee mannen meldden zich op 1 oktober 1725 bij notaris Nicolaas Sonmans in Amsterdam. Het gaat om Erik Tiers en Jacob Lemmigh. Op verzoek van Jacob Campo Weyerman leggen zij een getuigeverklaring af. Het gaat om wat er gebeurde op 13 september. 

Ten huize van de tweede getuige, in de Nes in de Brakke Grond, meldde omstreeks zeven uur een manspersoon zich die een doos bij zich had. Die doos was afkomstig van Weyerman en die moest aan Weyerman overhandigd worden. 

Bij die gelegenheid vroeg de tweede getuige aan de bezoeker of hij wilde vertellen wat zich die dag had voorgedaan.’tussen de Hr Weijerman en eenen Lindenberg’. Het manspersoon zegt de schipper van de schuit te zijn. Hij vertelt dat de heer Weijerman die namiddag half staande ‘en met de eene voet op ’t bankie knielende te wateren staende’ door Lindenberg  voor over ‘in ’t water gestooten’ is. Lindenberg begon pas te spreken toen de schipper de hand van de heer probeerde te grijpen: hij  haalde de hand van de schipper terug en zei ‘laet de hond maer versuijpen’. Weyerman bereikte zwemmend de overkant en Lindenberg liet zich op de andere oever aan land zetten.

Het is wel bijzonder dat de naam van de schipper – hij is de echte getuige – niet genoemd wordt, terwijl de getuigen slechts getuige waren van de getuigenis van de schipper. Uit de verklaring van Hendrikse is gebleken dat het om Willem Smidt gaat. 

Blijkbaar ging de reis van Weyerman naar de Nes en gaf hij de schipper de opdracht om een doos daar te bezorgen. Was dat een doos – bagage? manuscripten? – die na de onvrijwillige zwempartij op de schuit gebleven was en die nu afgeleverd werd op het adres waar Weyerman verwacht werd? Vermoedelijk wilde Weyerman de reis die middag niet met een nat pak vervolgen en keerde hij terug naar Breukelen.

Enkele weken na het incident maakte Weyerman er werk van. In Breukelen en Amsterdam liet hij noteren wat er gebeurd was. Of het tot een vervolging van Lindenberg kwam? Ik denk het niet. De door Lindenberg gebruikte kwalificaties – schelm, hond – maken het waarschijnlijk dat Weyerman hier de rekening gepresenteerd kreeg voor … wat hij had geschreven, voor pogingen tot chantage of voor andere rotstreken? Als Weyerman hier een zaak van maakte, was de afloop ervan lang niet zeker.

Ik vermoed dat Weyerman deze verklaringen ‘in portefeuille’ hield. Je wist niet wanneer het uitspelen van deze informatie van pas zou komen. Het lijkt een beetje op dat wat Syberg deed. Die bewaarde de brief die Weyerman hem gestuurd had en bracht die in de openbaarheid toen de roman van Weyerman in Duitse vertaling als processtuk ter tafel kwam. Met de boze brief van Weyerman kreeg Syberg het gevaarlijke processtuk uit de aanklacht. Zo zal ook Weyerman deze verklaringen verzameld hebben om te zijner tijd zich te kunnen wapenen tegen Lindenberg.

Het beeld van de waterende Weyerman wil voorlopig niet meer van mijn netvlies. – Peter Altena

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.