‘Robinsono Kruso’, de Esperanto-Robinson
vrijdag 4 september 2020 – Onlangs nog stond ik oog in oog met Zamenhof, de stichter van het Esperanto. Ooit zag ik zijn beeld in Leeuwarden – intussen gesneuveld – en nu dus, in afwachting van een trein, in Wörgl. Waarom Leeuwarden, waarom Wörgl?
Bij thuiskomst verdiepte ik me in het Esperanto en vond via Boekwinkeltjes Robinson Kruso. Legolibro por geknaboj laŭ Campe. Kompilita de H.J. Bulthuis. Een Esperanto-vertaling van de Robinson-navolging van Campe, maar tegelijkertijd een leerboek. Na een paar dagen viel de derde druk (tria eldono) op de deurmat. Uitgever was Thieme te Zutphen, de derde druk dateerde van 1932.
Het boek biedt de vertelling van Robinson, maar geeft ook een inleiding in het Esperanto ( de uitspraak en de spraakkunst) en een indrukwekkende reeks vragen over de gelezen tekst. Ik zal niet zo flauw zijn om enkele vragen te citeren.
Wat deze uitgave bijzonder maakt, is het feit dat het aloude verhaal hier als vehikel voor het onderwijs in een vreemde taal wordt gebruikt. Het verhaal over Robinson is blijkbaar zo gemeengoed dat het de kortste weg naar de kennis van een nieuwe taal wijst.
Een jaar ervoor verscheen Robinson al in het Jubileumboek 1926-1931. Op zaterdag 11 en zondag 12 juli 1931 vond er in Nijmegen een tweedaagse Esperanto Landdag plaats in Nijmegen. In het Jubileumboek, dat bij die gelegenheid verscheen, schonk J.R.G. Isbrücker aandacht aan het Esperanto als schoolvak op de Lagere School. Hij vergeleek de snelle vooruitgang die leerlingen in het Esperanto boekten in vergelijking met de trage gang van het Frans. Terwijl leerlingen na een tijdje nog echt geen elementair boekje in het Frans kunnen lezen, zijn de beginners in het Esperanto al snel in staat om ‘een geschiedenis als bv. Robinson Crusoe’ te lezen en te vertalen.
Later in het Jubileumboek zijn de exameneisen van het A-examen van het Esperanto te vinden: ‘De candidaat moet een kort stukje in het Esperanto voorlezen en daarna vertalen. Uit Robinsono’. Kruso was dus examenstof!
De Esperantisten annexeerden zo de geschiedenis van de schipbreukeling. Wat Robinson te maken had met wereldverbetering en wereldvrede, zoals nagestreefd door de Esperanto-beweging, is niet heel duidelijk. – Peter Altena
¶ ‘Expeditie Robinson Crusoe’ verzamelde berichten over Robinson Crusoe, om de zin in het tricentennial 1719-2019 te vergroten. Het diende ook als smaakmaker voor het Jaarboek De Achttiende Eeuw 2019, waarin aandacht wordt besteed aan de roman van Daniel Defoe. Nu nog enkele nagekomen berichten.