zondag 30 juli 2023 – In 1768 vereerde de kersverse stadhouder Willem V met zijn kersverse echtgenote Wilhelmina van Pruisen de stad Amsterdam met een meerdaags bezoek. Hij was twintig, zij nog geen zeventien, net getrouwd. Het grenst aan de kindermishandeling. In de Amsterdamse dagen deed de stad het steeds maar weer voorkomen alsof Willem de onderdaan was. Hij op zijn beurt probeerde de indruk te wekken dat hij het binnenkort voor het zeggen zou hebben. Willem slaagde er beter in dan de stadsregering om de harten van de stedelingen te winnen.
Aan Willem V en Wilhelmina en hun bezoek aan Amsterdam is in het Koninklijk Paleis een interessante tentoonstelling gewijd, veel beeldmateriaal en weinig tekst. In het bijzonder de portretten van Willem en Wilhelmina zijn bijzonder de moeite waard. Al was het maar omdat hij veel minder als een onnozele bollewangenhapsnoet oogt. Portretschilders deden uiteraard ook hun best om de geportretteerden op hun voordeligst af te beelden, maar dat neemt niet weg dat de stadhouder op de portretten een goede kop heeft. De Pruisische prinses, een meisje nog maar, krijgt op schilderijen meer dan eens een boek in haar handen gedrukt. Ik heb geprobeerd vast te stellen om welk boek het ging, maar vergeefs.
In het Koninklijk Paleis is geen (kleine) catalogus te koop, maar wel een uitvouwbaar blad ‘De prins en de stad’, met een stadswandeling door achttiende-eeuws Amsterdam. In 10.000 stappen. In gedachten heb ik die stappen gezet, de voeten volgen nog wel eens. Zoals ik ook vast van plan ben de tentoonstelling nog eens te bezoeken.
Willems Amsterdamse dagen krijgen bescheiden aandacht in de recent verschenen biografie: Willem V. De laatste stadhouder van Nederland 1748-1806. Schrijver is Olaf van Nimwegen, voordien vooral bekend als militair-historicus. In een beperkt aantal bladzijden (p. 114-116) laat Van Nimwegen het problematisch karakter van de Amsterdamse ontmoeting goed tot uitdrukking komen.
Na de zo geslaagde Willem IV-biografie van Fred Jagtenberg was het misschien ook wel tijd voor een nieuwe Willem V-biografie. Momenteel ben ik aangeland op bladzijde 150 en het levensverhaal van de stadhouder is boeiend genoeg, helder geschreven ook, maar voor een oordeel is het veel te vroeg. Een biograaf ontkomt zelden aan sympathie met de gebiografeerde, ook Van Nimwegen niet, maar de biograaf overdrijft niet. Nu en dan ervaar ik enig ongemak bij de anachronismen: zo hebben personages met elkaar een klik, is Willem aan het ‘puberen’ en heeft hij last van stress en is hij tot overmaat van ramp ook nog eens een ADHD-boy. Dergelijke anachronismen verlevendigen het geschiedverhaal, maar ze zijn extreem smaakgevoelig. Dat van die ADHD had ik ook liever als voorzichtige suggestie aan het slot gezien dan als uitgangspunt in de eerste bladzijden van het boek.
Tot mijn genoegen maakt Van Nimwegen in zijn biografie gebruik van de Willem V-biografie van Gerrit Paape: Het leven van zyne Doorluchtigste Hoogheid Willem den Vyfde (1791). Al is het jammer dat hij Paape al in 1798 laat overlijden – dat krijg je als je oude biografische woordenboeken klakkeloos volgt. Waar ik Van Nimwegen absoluut niet volg, is daar waar hij denkt dat de schandaalbiografie van Paape beeldbepalend is geweest, veel invloed had. Het is een geweldige Paape-tekst, maar ik vrees dat de bekendheid ervan beperkt was.
Een paar maanden geleden zag ik in Parijs, bij een expositie in de Archives Nationales, een spotprent waar Willem V en zijn echtgenote bepaald onvoordelig werden geanimaliseerd. Daar kom ik nog wel op terug, maar nu vast de bijzondere verbinding zoals de tentoonstelling die legde tussen de stadhouder en … Amsterdam. Op een kaartje met ‘les puissances européennes’ wordt Guillaume V met vaste hand in Amsterdam geplaatst. Vermoedelijk zou dat Willem zeer verbaasd hebben, in weerwil van de fantastische Amsterdamse dagen in 1768. – Peter Altena
RSS - berichten