maandag 10 maart 2025 – Bij het Haagse Venduehuis der Notarissen worden momenteel (tot 12 maart!) drie pastelschilderijen van Rienk Jelgerhuis te koop aangeboden: één familieportret met vader, moeder, zoon, twee dochters en hond (startprijs €500); en een dubbelportret van met rechts de vader, en links de moeder en dochter (huidig bod €325).
De in Leeuwarden geboren Rienk Jelgerhuis (1729-1806) was in de tweede helft van de achttiende eeuw een populaire en uiterst productieve portretschilder die met name de leden van de gegoede burgerij met zijn pastel vereeuwigde. Over Jelgerhuis is weinig bekend. Hij sympathiseerde met de patriotten (en portretteerde er dan ook een hoop) maar na 1787 koos hij gauw partij voor de Oranjes. Op zijn visitekaartje adverteerde hij zichzelf als ‘portretteur in krion en swartekonst-plaatsnijder’, gevestigd op de Anjeliersgracht, het zesde huis voorbij de kromme tuinstraat.
Fascinerend is vooral het feit dat hij vrijwel al zijn werken van een nummer en datum voorzag. Kunsthistoricus P. Gabriëlse trof als laagste nummer 262 aan (1778) en als hoogste nummer 7721 (1805). Volgens zijn eigen opgave had Jelgerhuis in totaal 7763 schilderijen gemaakt.
Helaas staan er vaak geen namen vermeld op de schilderijen zelf, en zijn er in de loop van de tijd nogal wat exemplaren onder de hamer gegaan zonder dat bekend is wie de geportretteerden zijn. Jelgerhuis heeft veel schrijvers en geleerden uit zijn tijd vastgelegd en er is dus grote kans dat er tussen al die anonieme portretten nog wat bekendheden zitten. Helaas is het register waarin hij al zijn portretten bijhield niet meer vindbaar (is daar eigenlijk wel goed naar gezocht??)
De taferelen van Jelgerhuis ogen vrij eenvoudig, om niet te zeggen onbeholpen. Steeds keren dezelfde generieke onderdelen terug. Waarschijnlijk tekende hij eenvoudigweg de tafel, kleden en gordijnen die bij hem in het atelier aanwezig waren. Mannen zaten meestal met pen of papier in de hand aan een tafel met blauw of groen tafelkleed, met daarop enige attributen.
Vrouwen zijn doorgaans iets huiselijker afgebeeld. Zij dragen lange japonnen en zitten juist weer aan een onbedekte tafel, met vaak daarop een koffie- of theeservies. Op de grond staat een waterketel en meestal zijn er ook een of meerdere kinderen in de buurt. Vaak rust één voet op een stoof. Een ander voetje piept altijd guitig onder de japon tevoorschijn… …en ja! ook bij deze schilderijen is de bingokaart weer helemaal vol!
Zijn zoon Johannes Jelgerhuis (1770-1836) had overigens aanzienlijk meer talent. Van hem is bij dezelfde veiling een schilderij van de Grote Markt in Haarlem te koop (huidig bod €700). – Dirk Alkemade
Meer lezen?
¶ Neil Jeffares, Dictionary of pastellists before 1800 (januari 2024) (met veel plaatjes)
¶ P. Gabriëlse, ‘De rondreizende portrettist Rienk Jelgerhuis (1729-1806)’, Antiek 17, nr. 4 (nov. 1982), pp. 202-208.
RSS - berichten