donderdag 21 juni 2012 – ‘Jammer genoeg is het door de combinatie van die avonturenroman en een ideeënroman eigenlijk vlees noch vis geworden. Ten slotte zij nog opgemerkt dat de tropische seks niet nadrukkelijk aanwezig is, maar dat Van Nimwegens woordkeus soms tegen de borst stuit.’
Een dergelijke slotpassage in een recensie van een historische roman maakt nieuwsgierig. Het gaat om Westerlingen, geschreven door vertaler, (biliofiel) drukker, recensent Arjaan van Nimwegen (1947), aka Arie Niemeijer. De recensie is te lezen in het Reformatorisch Dagblad.
De recensent was vooral geïnteresseerd in de manier waarop Van Nimwegen het concept van een imaginair eiland waar de rede regeert, uitwerkt. Het is duidelijk dat in een krant als het RD (’s zondags gesloten) alle seinen op rood staan bij de gedachte alleen al dat bewoners van zo’n Verlichtingsenclave losraken van hun geloof, gevoel en geschiedenis.
Maar de RD-lezer kan opgelucht ademhalen: de komst van de Hollanders zorgt uiteindelijk voor een totale ontwrichting van het systeem waar het Verlichtingsdenken hoogtij viert. Gelukkig zijn het de normen en waarden, ooit losgeraakt door toedoen van de ratio, die standhouden. Exit Verlichtingsdenken.
De roman is in meerdere opzichten 18e-eeuws. Allereerst gaat het verhaal over een Hollands konvooi dat anno 1781 schipbreuk leidt op een onbekend eiland. Het taalgebruik is soms achttiende-eeuws (althans, moet ervoor doorgaan). En ook de verwijzingen naar Kant, Joan Derk van der Capellen tot de Pol komen de 18e-eeuwer bekend voor. Anders dan Aan het volk van Nederland is in deze roman het pamflet Aan het geknechte volk gericht tot de eilandbewoners, die gebukt gaan onder de terreur van de Ratio.
Overigens is 1781 het jaar waarin Kritik der reinen Vernuft verschijnt – een pikante boodschap.
Verder is de tergende traagheid van het verhaal typisch achttiende-eeuws: logisch, want opzet is die van de achttiende-eeuwse imaginaire reizen waarmee schrijvers als Holberg (Klaas Klim) en Paape (Reize door het Apenland) onze voorouders hebben vermaakt. Eén verschil. In die bestsellers van toen zat ook een fikse dosis humor verwerkt. In de roman Westerlingen moet je ernaar zoeken.
¶ Arjaan van Nimwegen, Westerlingen. Amsterdam, Wereldbibliotheek 2012; ISBN 9789028424364 Prijs 29,90 voor 491 blzz. Lees ook de recensies in de Boekenkrant en Literair Nederland.