Pogonotomie voor mannen

‘De knappe kapper’ van Louis Leopold Boilly

zaterdag 23 februari 2013 – Terwijl vrouwen zich druk maken over paarden, zijn mannen tegenwoordig druk in de weer met baarden. In de jaren 70 was wildgroei in de mode, daarna lange tijd de kale kin en tegenwoordig zie je getrimde gezichtsbeharing in allerlei vormen. Zelfs de talibanbaard raakt weer in.

In de 17e en 18e eeuw was het dragen van een baard not done. Mannen droegen joekels van pruiken, maar geen baard. Weyerman spreekt afkeurend over ‘smoussen baarden’. In de Ontleeder der Gebreeken laat hij Hans Weerwolf uit Baardenstyn – alle Duitsers heten Hans en alle Duitsers zijn lomp en plomp – zeggen dat baarden en snorren het teken zijn van wijsheid, kracht en onweerstaanbare mannelijkheid:

In den Baard steekt een soort van een Majesteit, en daarom droegen de Filosoofen eertyds Baarden, zo lang gelyk als hunne Argumenten, en wy voeren Knevels zo styl, gelyk als onze Dreigementen.
Den Baard is een Teeken van Ervaarendheid, en als wanneer men een oude Bok ontmoet, kan men wiskonstiglyk uyt zyn ongekamde Baard gissen, dat hy veel Haver heeft gesmult […]

Mannen gingen naar de barbier die met een vlijmscherp scheermes de kaken glad sneed. In 1680 doet het eerste opvouwbare scheermes in L-vorm zijn intrede in Engeland. Van staal. Met een scheerriem moest het worden bijgeslepen. In 1740 vond de Engelsman Benjamin Huntsman het volledig uitklapbare scheermes uit, voorzien van een lemmet uit gepolijst staal.

En eind 18de eeuw begon men bij zichzelf het mes op de keel te zetten. Om mannen de niet ongevaarlijke kunst met het scherpe mes aan te leren schreef de Franse barbier Jean-Jacques Perret een scheerhandboek: La Pogonotomie ou l’art d’apprendre se raser soi-même (Parijs 1769) (plaatje).

Of het werkelijk een handig boek was, betwijfel ik. Hoe dan ook werd het in de 19e eeuw nauwelijks meer geraadpleegd. Scheren bleef een ingewikkelde en tijdrovende bezigheid. Daarom waren mannen in de 19e eeuw natuurlijk allemaal pogonofielen.

¶ Dit alles naar aanleiding van het artikel ‘Shaving and Masculinity in Eighteenth-Century Britain’ van Alun Withey in het Journal for Eighteenth-Century Studies (2012).