Biografie van Adriaan Koerbagh verschenen
zondag 10 maart 2013 – In de Rotterdamsche Hermes zit Weyerman, alias Hermes, bij een niet nader aangeduide ‘kreupel Drukkertje’. In diens boekwinkel ontwaart hij een stiekeme voorraad verboden drukwerk. Hermes heeft er een vergrootglas voor nodig om te zien dat het om boeken ging die ‘inwendig rot en uitwendig vergult waren’.
Uit de waterval van subversieve titels die volgt, blijkt hoe goed Weyerman op de hoogte was van het verboden intellectuele snoepgoed:
Hermes bezag ter loops door zyn kristallyne vergrootglaasje die deftige bladeren, en bevont dezelve te bestaan in Koerbachs Woordenboek, de Werken van Caesar Vaninus, La Hontans Zeden der Wilden, de Vryheit van Denken, Tolands Uitbraaksels, het hersselooze boek van Juffrou Hoogentoorn, en z.v. dewelke hy, wanneer de Uilen hunne kazematten, de Egels hunne aartholen, en de Vleermuizen de puinhoopen verlieten, aan deze en gene met een Dievelantaarntje kroop uitventen.
Weyerman kende dus overduidelijk het werk van de Amsterdamse arts, jurist en filosoof Adriaan Koerbagh. En hij wist hoe link het was om zijn bedenkelijke kennis publiekelijk breed uit te meten. Vandaar dat Hermes zich beperkt tot het noemen van de titel, overigens wel vergezeld van andere werken uit de top tien van het destijds verboden drukwerk.
Deze week verschijnt Het noodlot van een ketter, een biografie van deze radicale denker Adriaan Koerbagh (1633-1669). Koerbagh was in 1668 opgepakt. Justitie pakte hem hardhandig aan, vooral nadat Koerbagh had bekend dat hij contact had gehad met Spinoza. Hij werd wegens zijn blasfemische praat veroordeeld tot doorboring van zijn tong, afhakking van zijn rechterduim, verbranding van al zijn publicaties en inbeslagname van zijn goederen. En hij werd voor dertig jaar opgesloten in het rasphuis.
Reeds een jaar later gaf Koerbagh de geest. Citaat flaptekst:
Nadat de lijkkist door een opeengepakte menigte heen het huis was uitgedragen, daalde er een pikzwarte kip op neer. De boodschap was duidelijk: de kip kwam in opdracht van de duivel de inktzwarte ziel van de overleden ketter opeisen.
¶ Bart Leeuwenburgh, Het noodlot van een ketter. Adriaan Koerbagh (1633-1669). Uitgeverij Vantilt. ISBN 978 94 6004 114 3. Prijs ± € 19,95 (224 blzz). De officiële presentatie is op 14 maart in de UB Amsterdam (Bijzondere Collecties) maar het boek ligt nu al in de winkel (info programma presentatie: hier).