Corruptie en moreel besef

Hidden Moralsdonderdag 27 juni 2013 – Begin dit jaar verdedigde de Leidse bestuurskundige Toon Kerkhoff het proefschrift Hidden morals, explicit scandals. Public values and political corruption in the Netherlands (1748-1813). Het is een proefschrift dat onder dixhuitiémisten nagenoeg onopgemerkt gebleven is.

In Hidden morals bespreekt Kerkhoff de 18e-eeuwse bestuurscultuur en laat hij zien wat de Nederlander in de 18e eeuw wel en niet als corruptie beschouwde. Dat doet hij aan de hand van drie casussen.

Om te beginnen neemt hij de belastingoproeren rond 1750, die de bestuurlijke moraal sterk beïnvloedden. De casus laat zien hoe grootschalig protest tegen een corrupt en grotendeels ‘privaat’ systeem van belastinginning (door middel van verpachting) leidde tot een nieuw publiek belastingsysteem.

De tweede casus speelt zich af in de jaren 1770 en 1780. De opkomst van nieuwe politieke ideeën bracht de Republiek in revolutionair vaarwater. Patriotten uitten ferme kritiek op het corrupte politieke systeem, waarin de stadhouder op centraal niveau en de stedelijke regenten met hun vertrouwensmannen op lokaal niveau steeds machtiger werden.

De derde casus speelt zich af na de Bataafse revolutie van 1795. Er kwam resoluut een einde aan het oude federalisme en particularisme van de Republiek. Onder druk van Fransen en Bataven kwam een sterke eenheidsstaat tot stand, gebaseerd op een staatsregeling of grondwet en een nationale vergadering. Het leverde vooral fundamentele discussies op over hoe een sterke centrale overheid zich had te gedragen en waar macht vandaan kwam.

Het is duidelijk dat moraal en publiek gedrag niet op de ene of andere dag veranderen. Nieuwe regels over belastingheffing hadden veel tijd nodig om in de praktijk volledig te functioneren. Doelisten, Patriotten en Bataven hadden veel met elkaar gemeen maar hun morele programmapunten kwamen pas tot stand na de Bataafse Revolutie en de tussenkomst van de Fransen.

¶ Hier vind je meer informatie over Hidden morals (incl. samenvatting). En lees hier Kerkhoffs artikel ‘Nederlandse corruptie in verleden en heden’ in Civis Mundi, Tijdschrift voor politieke filosofie en cultuur.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.