‘Roem dan op Woltemale!’ (2)

Petrus Burmannus Secundus’ vergoding van Woltemale

woensdag 17 juli 2013 – In zijn Lykzang liet Berkheij er geen misverstand over bestaan wie in Amsterdam de kaart van de mensenredder op zee getrokken had:

Heeft Burmans manlyk brein ook een Wolraad vergood,
Om dat hy, vast te Ros, het menschdom hulpe bood;
Die Lof is treffelyk; ja ’t Beeld van Woltemale
Moog tegens ’t paviljoen der gouden stevens praalen.

Berkheij dong niet af op de lof voor mensenredder Wolraad, zoals die gezongen was door Petrus Burmannus Secundus (1713-1778): ‘Die Lof is treffelyk.’ Opmerkelijk is intussen wel dat Berkheij van eventuele reserves ten aanzien van Burmannus geen blijk gaf.

Burmannus was sedert 1742 hoogleraar aan het Athenaeum Illustre in Amsterdam, de net-niet Academie. Vanaf 1749 werd hij de kampioen van de Hollandse vrijheidsbewegingen, die hun naam ontleenden aan Burmans buitenhuis: Santhorst. De vrijheidsvrienden van Burman – Vondel, Jean Calas, Pascal Paoli – waren de vijanden van Berkheij.

Maar tegen een mensenredder van de zee kon Berkheij geen bezwaar maken. Zelfs niet tegen diens ‘vergoding’. Zonder naam van de schrijver verscheen in Amsterdam, bij de uitgevers Pieter Hayman en Hendrik Botter, een tweetalig vers: Wolradi Wolthemalii Apotheosis/ Wolraad Wolthemale vergood. Een exemplaar ervan vond ik in de Universiteitsbibliotheek van Leiden. Dat Burmannus de auteur was, was Berkheij al bekend vóórdat Burmannus het gedicht in 1779 afdrukte in zijn Carminum Appendix als ‘Veri Herois Wolradi Wolthemalii Apotheosis. Credite mortales’.

In de Nederlandse vertaling, waarvan de ‘dader’ onvermeld bleef, plaatste de dichter kanttekeningen bij een kennelijk door inflatie getroffen heldenverering:

Ô Sterveling, die u aan schynroem wilt vergaapen;
Door wind van trotse waan den boezem zwellen doed:
Op Grootvaêrs heldendaên, op adeldom en wapen
Steets pocht, doch van zyn deugd ontaard zyt en gemoed.

Schijnroem! En intussen zijn de vereerders het niet waard om in de schaduw van de vereerden te bivakkeren. Burman geeft de nieuwe tijd een nieuwe held:

Laat WOLTHEMALE dan deeze eeuw tot voorbeeld strekken

Maar wie was Wolt(h)emale en wat zijn ‘claim to fame’? — PA