‘Roem dan op Woltemale!’ (3)

Woltemade, een kleine Nelson Mandela?

Woltemade Kaapstaddonderdag 18 juli 2013 – Woltemale. Om te beginnen heette hij niet zo.

Wolraad Woltemade was zijn naam en hij is niet dood. Woltemale leeft, maar met een -d! In Zuid-Afrika! Wie met zijn naam in de juiste spelwijze Pandora’s internetbox opent, maakt kennis met een échte held. Wolraad Woltemade (ca 1708-1773) was een boer wiens finest hours vielen op de dag van zijn dood, op 1 juni 1773. 240 jaar en bijna twee maanden geleden.

Woltemade was afkomstig uit Hessen-Schaumburg, maar als veel anderen zocht hij zijn geluk elders: in de Kaapkolonie. Hij begon er een boerderij, waar hij koeien hield. Zijn zoon Christian Ludwig maakte carrière: als korporaal werd hij ingezet om het strand te bewaken. Toen daar, in de monding van de Zoetrivier, op 1 juni het schip De jonge Thomas op een zandbank vast kwam te zitten en brak, kwam vader Woltemade in actie. Met zijn paard reed hij de zee in en volgens overlevering riep hij de Nederlandse zeelieden toe dat zij de staart van het paard moesten grijpen.

WolraadWoltemadeStatueZo gezegd, zo gedaan, zo veertien drenkelingen gered. Bij zijn achtste tocht zeewaarts grepen meer dan twee wanhopigen de staart en zij trokken met de staart ook het paard en Wolraad de diepte in. Een dag later was de zee nog steeds onstuimig, maar een deel van de bemanning van het gebroken schip wist te voet de kust te bereiken. Die dag spoelde ook het lichaam van de mensenredder aan. 53 van de 191 bemanningsleden van De Jonge Thomas overleefden de ramp.

De Verenigde Oostindische Compagnie begroette in Woltemade een held, maar niet onmiddellijk. Aanvankelijk werd hij gezien als een ‘bemoeisieke dwaas (…) wat onnodig sy eie dood gesoek het’. Door de interventie van de Zweedse botanicus Carl Thunberg en de bioloog Anders Spaarman, die het verhaal van Woltemade verspreidden, kantelde dat oordeel.

In Nederland raakte men bekend met de heroïek van Woltemade: in 1775 gaven Loveringh en Allart een historieprent uit onder de titel ‘De held Woltemade’. De weduwe kreeg een pensioen, hij een standbeeld. Later nam Zuid-Afrika het beheer van de verheerlijking over: nadat er in Kaapstad een wijk naar hem genoemd werd, kwam er in 1939 nog een portret van hem op de keerzijde van de ‘Union of South Africa King’s Medal of Bravery’.

WoltemadeWoltemade werd een held van Zuid-Afrika en de geschiedenis van zijn mensenredding ‘een van die grootste heldeverhale in die Suid-Afrikaanse geskiedenis’: ‘Selfs in ons veranderde tye word sy onverskrokkenheid met diepe ontsag onthou.’ Met die veranderde tijden wordt zonder veel twijfel gedoeld op de veranderingen die het land beleefde na de afschaffing van de apartheid en de vrijlating van Nelson Mandela. In 2002 werd het ‘Woltemade Cross for Bravery’, zoals dapperheidsmedaille intussen was gaan heten, afgeschaft en er werd gezocht naar nieuwe voorbeelden van heldhaftigheid. Moet niet moeilijk zijn! Mandela?

Zoals het hoort, verleende de poëzie de vereeuwiging van Woltemade bijzondere glans:

Die skimmelhings wring deur die see;
die ruiter spoor hom aan.
Matrose wanhoop waar hul skip
in wind en weer vergaan.

Maar of Nelson Mandela Woltemade kende? Vermoedelijk wel. Het standbeeld van Woltemade heeft een te prominente plaats gekregen, vlakbij het Woltemade treinstation in Kaapstad. In zijn nieuwe leven na Robbeneiland moet Mandela dat wel eens gezien hebben of die naam gehoord hebben. Ook vóór Mandela bood Zuid-Afrika gastvrijheid aan heroïek. — PA

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.