Van ‘s-Graveland via Ankeveen naar Nederhorst den Berg

De achttiende eeuw in het voorbijgaan (20)

JF Trompenburgzaterdag 21 september 2013 – Vorige week zaterdag togen de meest geharde campisten naar Nederhorst den Berg om er de jaarlijkse expeditievergadering bij te wonen. Het was voor mij aanleiding om met het openbaar vervoer naar ‘s-Graveland te gaan en van daar via Ankeveen naar Nederhorst te lopen.

‘s-Graveland is goed bereikbaar. Het is een mooie plek om in de stemming te komen voor een dagje historie: er werd in de zeventiende eeuw een hele reeks buitenplaatsen gebouwd, waarvan Trompenburg en Schaep en Burgh de bekendste zijn. Trompenburg was enkele jaren als dependance van het Rijksmuseum te bezoeken, maar dat lijkt weer afgeschaft te zijn. Schaep en Burgh is bij de ouderen onder ons bekend als het huis waarin de keuken van Saartje uit Swiebertje te vinden is. De buitenplaats huisvest tegenwoordig de Vereniging Natuurmonumenten, die in de omgeving een mooie wandelroute heeft uitgezet.

Ik ken ‘s-Graveland verder als het dorp waarin veel wasserijen gevestigd waren. Die kennis werd in Nederhorst door Claudette de Baar in haar lezing over de geschiedenis van Nederhorst den Berg aangevuld: ook Nederhorst telde in hoogtijdagen meer dan tien wasserijen, die veel klandizie in Amsterdam hadden.

JF Loenersloot rechthuisNaar Ankeveen wilde ik, omdat ik een aflevering over rechthuizen in gedachten had. Bij een bezoek enkele weken geleden aan kasteel Loenersloot, dat tegenwoordig door Utrechts Landschap beheerd wordt en beperkt opengesteld is, bleek dat ertegenover een achttiende-eeuws gebouw staat dat algemeen als ‘rechthuis’ aangeduid wordt (foto links: entree rechthuis Loenersloot).

 

JF Ankeveen rechthuis2Ook Kortenhoef en Ankeveen zouden nog bestaande achttiende-eeuwse rechthuizen hebben. De plaatjes van het rechthuis van Kortenhoef op internet hebben me voorlopig van een wandeling daarheen weerhouden. En in Ankeveen (foto links) wachtte me ook een tegenvaller: niet alleen staat om het rechthuis daar degelijke heg, maar bovendien is boven de deur het jaartal 1676 geschilderd. En dat past niet in mijn rubriek over de 18e eeuw.

De hoop op een verhaal over rechthuizen in de omgeving van Nederhorst werd definitief de bodem ingeslagen toen Claudette tijdens haar rondleiding een filiaal van een grootgrutter aanwees als de plek waar het Nederhorster rechthuis uit 1740 gestaan had.

JF Ankeveen steenAnkeveen bood echter ook twee positieve verrassingen. Niet achttiende-eeuws, maar wel vermeldenswaard zijn de resultaten van de opgravingen die er momenteel rond de voormalige Hervomde Kerk uit 1907 plaatsvinden. En op de Sint Martinuskerk in Ankeveen (uit 1928) zijn twee gevelstenen uit de achttiende eeuw gemonteerd, die mooi aansloten bij de lezing van Ton Jongenelen over de Bergse dominee Pieter Poeraet, waarin ook de armenzorg aan de orde kwam. De gevelstenen zijn afkomstig van de voormalige twaalf armenhuizen, die rond 1725 in Ankeveen werden gebouwd in opdracht van de ambachtsvrouwe Maria Elisabeth de Walé.

JF Ankeveen steen2Ze tonen het familiewapen en het monogram van de ambachtsvrouwe. Het Bergse pad, dat samen met het Googpad een verbinding tussen Ankeveen en Nederhorst vormt, verdient ten slotte ook een vermelding.

Het is een prachtig pad. Je kunt er goed zien wat de keerzijde van de veenwinning in Utrecht en Holland in vroeger tijden was: het dalen van het land, en uiteindelijk het ontstaan van grote plassengebieden. — JF

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.