De bulten van Hardenberg

De achttiende eeuw in het voorbijgaan (29)

Coevorden maquettezaterdag 23 november 2013 – Het kasteel en de vestingwallen van Coevorden had ik nog nooit gezien en het museum van Coevorden is afgelopen zomer heropend: een goede aanleiding dus voor een bezoek aan Coevorden.

Het museum heeft voorbeeldige openingstijden. De geschiedenis van stad en omgeving is er begrijpelijk en mooi samengevat. Dat het landschap Drenthe lang een woest gebied was wist ik wel, en dat er langs de grens van noord-oost Nederland veel drassig veengebied was ook wel, maar dat de grond er zó verraderlijk was dat je er vroeger op weg van Münsterland of Overijssel naar Groningen bijna niet aan ontkwam over Coevorden te reizen, had ik me nooit gerealiseerd.

Voor dat laatste hoef ik me overigens niet te schamen, want de bisschop van Utrecht, die in 1227 zijn leenman Rudolf van Coevorden tot de orde wilde roepen, was dat ook ontgaan: hij kwam met zijn ridders in de slag bij Ane in het veen vast te zitten, waarna ze door de boeren werden afgeslacht.

Coevorden was wat minder fotogeniek dan ik gehoopt had. In Gramsbergen – eerlijk is eerlijk, daar ben ik vanuit Coevorden niet wandelend, maar met de trein naartoe gereisd – besloot ik ook om eens niet het hek (1730) van het verdwenen huis Gramsbergen of de omlijsting van de deur in de kerktoren (1776) te fotograferen.

JF Loozensche Linie 1Gramsbergen heeft een mooie dorpskern. Het informatiecentrum toont een goed verhaal over de historie van de Overijsselse Vecht. Het loont om de weg naar Hardenberg in te slaan: op zichzelf geen juweeltje, maar in de buurtschap Loozen zijn langs de weg enkele bulten in het landschap te zien. Die zijn onderdeel van de reconstructie van de Loozensche Linie, een verdedigingslinie die in 1799-1800 werd aangelegd om een inval door het koninkrijk Hannover tegen te gaan. Boerderij de Zwieseborg (in de negentiende eeuw nogmaals herbouwd) moest ervoor afgebroken worden, en werd iets dichter bij Hardenberg herbouwd.

JF JodenbergjeBuiten Hardenberg ligt nét over de Vecht nog een bijzondere bult in het landschap: het Jodenbergje (te zien vanaf de J.C. Kellerlaan). Op dit heuveltje zijn nog steeds tientallen grafstenen te zien van de Joodse begraafplaats die er rond 1760 in gebruik genomen werd.

 

 

JF Venebrugger schansNog een bijzondere bult bevindt zich een paar kilometer ten oosten van Hardenberg, waar de Hoogenweg een knik in de richting van Venebrugge maakt. Voor Venebrugge, dat tegen Duitse grens ligt, geldt ook wat voor Coevorden geldt: het lag vroeger aan een weg tussen bijna ondoordringbare veengebieden in. Hier ligt al sinds de veertiende eeuw de Venebrugger Schans. Hier werd eind achttiende eeuw de Venebrugger Linie aangelegd, die net als de Loozensche Linie bescherming moest bieden tegen een inval vanuit het oosten. Schans en linie zijn niet van dichtbij te bekijken; uit de verte zijn ze moeilijk te duiden.

JF boerderij VenebruggeDaarom sluit ik af met een foto van de boerderij die ertegenover ligt. Het achterhuis, links, heeft een gevelsteen met het jaar 1833. Ik heb me laten vertellen dat dat deel van het huis na een brand in dat jaar herbouwd is, maar dat het iets hogere voorhuis, rechts, bij die brand behouden kon worden, en dat het nog van 1796 dateert. — JF

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.