dinsdag 28 januari 2014 – Voordat de Fransen de ‘frogs’ werden, waren de Nederlanders dat. Althans dat hoorde ik een jaar geleden een keurige Engelsman beweren.
Ook Heinrich Heine, die nooit gezegd schijnt te hebben dat als de wereld verging, hij naar Nederland zou verhuizen omdat daar alles vijftig jaar geleden gebeurde, zag in ons land een kikkerland. Hij kon het weten, want hij woonde in zijn jonge jaren vlakbij. In het Düsseldorf van zijn jeugd en het Geldern van zijn familie waren de Nederlanders net zo aanwezig als de Duitsers nu op koopzondagen in Nederlandse grenssteden als Venlo, Nijmegen en Enschede. In zijn verrukkelijke Memoires schrijft hij:
In de taal van de Düsseldorfers hoor je al een overgang naar het kikkergekwaak van de Hollandse moerassen.
Waarna hij heel wat genuanceerder en in zijn vriendelijkheid ongeloofwaardiger opmerkt dat de Hollandse taal ‘beslist zijn karakteristieke schoonheden’ zal bezitten, ‘maar ik moet wel bekennen dat ik er geen oor voor heb’. Vaderlandslievende linguïsten uit Nederland zouden de stelling hebben betrokken dat het Duits ‘een bedorven Hollands’ is.
Vervolgens betreedt Heine de apenwereld en hij veronderstelt dat als apen konden spreken ze mogelijk zouden beweren ‘dat mensen slechts ontaarde apen zijn, dat de mensheid een bedorven apendom is’. ‘Zoals de Duitse taal volgens Hollanders een bedorven Hollands is’.
Zo zijn Hollanders als de apen en zien zij beiden jammerlijk scheel: de beschaving wordt door beiden ‘verkeerd’ gezien.
Wat bijzonder voor de Nederlanders van nu pleit, is de schitterende uitgave van de Memoires van Heine in een vertaling van Ria van Hengel, op twee cd’s ook nog eens voorgelezen door Arnon Grunberg. Grunberg bekent in een korte inleiding dat Heine en schaamte voor hem verbonden zijn. Heel mooi zou hierbij een verwijzing naar Grunbergs debuutroman Blauwe maandagen gepast hebben: in een van de ontroerendste scènes van de roman wordt beschreven hoe de vader van de hoofdpersoon in Duitsland met vrienden van lang geleden Heine las … en gelukkig was.
Behalve de vertaling en het luisterboek bevat de cassette een cd met 25 liederen van Heine, zoals die door Nederlandse componisten (Diepenbrock bijvoorbeeld) ‘verklankt’ zijn en een boek waarin de vertalingen zijn opgenomen. De liederen zijn gezongen door bas-bariton Marc Pantus, de piano wordt bespeeld door Rudolf Jansen. Als dit kikkerlands is, klinkt het helemaal niet slecht. Dat sommige taallievende vaderlanders de vergelijking van het Nederlands met gekwaak afwijzen, klinkt ineens heel wat redelijker. — PA
¶ De twee boeken en drie cd’s kosten € 35,-, het hele pakket Harry, Heine in Holland is uitgegeven door de stichting i piccoli holandesi i.s.m. het Nederlands Muziek Instituut (bestelinformatie). Bekijk hier een filmpje over de boeken en cd’s.