De achttiende eeuw in het voorbijgaan (39)
zaterdag 1 februari 2014 – Op 17 en 18 januari vond in de Doopsgezinde Singelkerk in Amsterdam het bijzonder interessante symposium van de Werkgroep Achttiende Eeuw plaats. In de pauzes konden de deelnemers er ook nog genieten van het mooie portret van Gozewijn Centen en zijn gezin.
Minpuntje voor mijzelf was dat ik dat weekend weinig tijd voor wandelen overhield. Ik zet daarom nu een goed voornemen overboord: ik had in deze rubriek geen enkele aflevering met Amsterdam willen vullen. Maar op weg naar het symposium bedacht ik dat er plekken zijn waar je niet goed meer ziet hoe het geweest is, terwijl je er tóch herinneringen kunt hebben over eeuwen geleden.
De gedachte kwam bij me op bij het passeren van het Doelenhotel. De toren ‘Swyght Utrecht’ staat er al heel lang niet meer, de Nachtwacht is er ook al heel lang weg en het hotel is er in 1882 neergezet. Maar de herinnering aan vroeger eeuwen wordt de voorbijganger nog steeds gemakkelijk gemaakt: de vorm van de stadstoren zit nog in de plattegrond van het hotel, er staan twee beelden van schutters tegen de gevel, en er zit een bordje op de muur.
Even verderop passeerde ik een nostalgisch adres voor campisten: het huis aan de drie grachten, ooit het uitgeversadres van de bundel Het verlokkend ooft.
En weer iets verderop stond een andere uitgeverij, met een voor mijzelf heel persoonlijke overjarige herinnering: vlakbij de kruising van Spui en Kalverstraat was ooit de muziekwinkel en muziekuitgeverij van Nolting gevestigd. Ik heb me jaren geleden bezig gehouden met het in kaart brengen van de muziekdrukken van de firma Nolting. Ook al heb ik die klus nooit afgemaakt, ik heb nog altijd een zwak voor deze vergeten muziekuitgeverij. Het Spui, waar Nolting gevestigd was, is ooit open water geweest. De naam zegt het al. Waar de Kalverstraat het Spui kruiste, heette het ooit Osjessluis.
Richting Dam kijkend zou je de winkel moeten zien in één van de huizen over de Osjessluis links. Op de muziekuitgaven van Nolting luidt het adres Kalverstraat 80. Halverwege de negentiende eeuw vond een hernummering plaats, maar toen bestond het bedrijf al niet meer.
De achttiende eeuw is overigens niet helemaal verdwenen aan de Osjessluis. Eén van de gevels toont bovenin nog het jaartal 1731 en bevat een (zeventiende-eeuwse) gevelsteen met een verwijzing naar ossen. Klik op de foto om de ossen goed te kunnen zien.
Ik heb me na het symposium nog afgevraagd hoe zo’n winkelpui er in de achttiende eeuw uitgezien zou hebben. Een enkele oude winkelpui is er nog wel over, maar ik had geen zin meer om nog bij Jacob Hooy aan de Nieuwmarkt langs te lopen. En ook ben ik niet meer naar het Rusland gegaan, waar in de achttiende eeuw Hendrik Brandt zijn boekwinkel had.
Een winkelgevel uit de Kalverstraat is te zien op een bekend schilderij uit het Rijksmuseum. Maar ik wilde toch wel met een eigen foto van een achttiende-eeuwse winkelpui komen. Daarom ben ik in mijn eigen woonplaats Utrecht even naar de Schoutenstraat gelopen, waar sinds 5 juni 1726 deze pui te zien is. Er zit nog steeds een winkel achter, al is het helaas geen bakkerszaak meer. — JF
RSS - berichten