maandag 17 maart 2014 – In de tweede helft van de 18e eeuw was Duitsland met een grote culturele opmars bezig. Ook voor Nederlanders was alles wat uit het oosten kwam, populair. Duitse romans, Duitse poëzie, Duits toneel, Duitse filosofie, Duitse kranten: de Duitse taal vormde doorgaans geen belemmering maar handige Nederlandse uitgevers brachten ook massa’s Nederlandse vertalingen uit om er zelf ook baat bij te hebben.
Dat deed bijvoorbeeld de Haagse boekverkoper Isaac van Cleef, die zich wegens zijn Duitse afkomst had gespecialiseerd in Hoogduitse boeken. Nog maar net had Lessings Nathan der Weise in 1779 de harten van het Duitse lezerspubliek gestolen, of Van Cleef bracht er een Nederlandse vertaling van uit. Van dit ideeëndrama in vijf bedrijven is zojuist een nieuwe vertaling verschenen. Jaap van Vredendaal, die eerder al het Nibelungenlied vertaalde, tekende ervoor.
Gotthold Ephraim Lessing heeft het geschreven uit ergernis aan de christelijke kerk, die beweert het enige ware geloof te verkondigen. Met het toneelstuk mengde Lessing zich in het toenmalige tolerantiedebat over godsdienst en religie: een debat dat in feite nog altijd wordt gevoerd. Bekend is de uitspraak van Nathan over het stigmatiseren van mensen omwille van hun religie:
Sind Christ und Jude eher Christ und Jude,
Als Mensch?
Het verhaal speelt zich af in de 12e eeuw. Ook toen was er sprake van een clash tussen de drie wereldgodsdiensten. Tijdens de kruistochten liepen christenen te hoop tegen de strijders voor de islam, die het op hun beurt voorzien hadden op de joden. Hoofdpersonen in het drama zijn een tempelier, een moslimvorst en de jood Nathan. Deze concludeert – Mozes Mendelssohn stond model voor dit personage – dat het ware geloof niets anders is dan mensenliefde, onafhankelijk van gevestigde religies.
Het thema religieuze verdraagzaamheid is akelig actueel, helaas. Alleen al daarom zou Nathan der Weise op ieders leesplankje moeten staan. — RvV
¶ Gotthold Ephraim Lessing, Nathan de Wijze. Uit het Duits vertaald, geannoteerd en ingeleid door Jaap van Vredendaal. Amsterdam, uitgeverij Boom 2013. ISBN 9789461050229. Prijs: € 22,50 (232 blzz.).
RSS - berichten