vrijdag 28 maart 2014 – In zijn Reizen zonder John, waarin de reis van John Steinbeck door Amerika nagevolgd wordt, belandt Geert Mak in het oude pioniersdorp Deerfield.
De reiziger ziet daar Franse spiegels uit de zeventiende eeuw, ‘en in een van de huizen tref ik zelfs een schaal en zes borden uit het 18e-eeuwse Nederland, vol politieke slogans: “Vivat Oranje” staat er in ruwe letters. En: “Ik brand ligt/ voor de Pruis z’n nigt/ En ook de Oranje-Spruit/ Die het niet wil zien/ Die blaadt het uit’’’ (verder lezen).
Of deze tekst in Deerfield bij de reiziger veel bellen deed rinkelen, is de vraag.
De nicht van de Pruis, dat zal de Willemien van toen wel zijn. De door patriotten zo gehate prinses Wilhelmina, in het vaderlands geheugen voor eeuwig aangehouden bij Goejanverwellesluis, was een nicht van Frederik de Grote. Zij werd door de aanhangers van Oranje extreem ‘geliket’. Dat ‘ligt’ branden wijst naar alle waarschijnlijkheid op vurige geestdrift.
Die ‘Oranje-Spruit’ zorgt voor meer vraagtekens. Is dat zoon Willem, die in 1772 geboren werd en het in een nieuwe eeuw tot koning zou schoppen? Geldt het enthousiasme de prinses en haar oudste zoon?
Maar wat wil die kleine Willem niet zien? Of slaat de bijzin ‘die het niet wil zien’ niet op de ‘Oranje-Spruit’? En is het provocerend bedoeld en betekent het dat wie niet van de prinses en haar zoon houdt – die van de liefde voor beiden dus niets wil weten – met permissie de rambam kan krijgen? Mag joelen en schreeuwen naar believen.
Of slaat de laatste regel op het eerste gekraai van de boreling?
Wie het weet, mag het zeggen. Van het Amerikaboek van Mak wordt momenteel een Bosnische vertaling gemaakt en de vertaler wil graag weten wat het bord in Deerfield wil zeggen. Zelf ben ik intussen ook benieuwd. —Peter Altena
Reactie (20-8-2017)
De tekst is: “ik Brand Ligt. Voor de Pruijs Sijn nigt En voor de Vorstelijke Spruit, die niet Wel Sien die Blaast Het uit”. Zie de site Collectie Gelderland.
Ik kwam in Hongarije (!) hetzelfde bord tegen in het museum voor christelijke kunst (!) in Esztergom, al zoekende kwam ik ook op jullie site. Vandaar deze reactie.
Met vriendelijke groet,
Joost Otten
RSS - berichten