vrijdag 11 april 2014 – Dat sommige boekverkopers in de 18e eeuw goede zaken deden, is iedereen wel bekend. Maar vaak kennen we van deze succesvolle ondernemers niet veel meer dan hun portret en het grachtenpand dat ze bewoonden. Zelden kunnen we ons een voorstelling maken van het luxe leventje dat ze leidden.
Op de Tefaf was echter een schilderij te zien van Ernst Wilhelm of Philipp Ziemßen (1750-1810) waar de luxe in al haar overdaad wordt gepresenteerd. Geboren in Stralsund, vlakbij Rügen in Mecklenburg-Vorpommeren, vertrok Ziemssen in 1797 naar St. Petersburg waar hij als boekhandelaar (‘im Ziemsen’schen Verlage’) de eerste Duitse leenbibliotheek en een kunsthandel begon. In het Duitstalige weekblad de St. Petersburgische Zeitung van 5 juni 1803 adverteerde hij als volgt:
Bei dem Buchhändler Ernst Ziemssen, im Verezschen Hause an der Polizeibrück in der Newszischen Perspektive, wird ein Supplement zu den Katalogen von französischen und deutschen Büchern ausgetheilet. Eben daselbst kann man sich fernerhin zur Lesebibliothek abonnieren, die eine Sammlung von deutschen und französischen Büchern enthält und immer mit den neusten Werken in diesen beiden Sprachen vermehrt wird. Auch sind bei demselben einige neue englische Werke zum Verkauf angekommen (bron: catalogus Frank C. Möller, Hamburg).
Ziemssen had blijkbaar Duitse en Franse werken in zijn leenbibliotheek. Engelse boeken lagen daarentegen alleen in de winkel. Het lijkt erop dat slechts een enkele burger van St. Petersburg geïnteresseerd was in Engelstalige boeken en dat Ziemssen te weinig winst verwachtte als hij zelf een exemplaar aanschafte voor de bibliotheek. Leuk om in zo’n advertentie een stukje van zijn business case terug te zien.
De leenbibliotheek had geen open opstelling. Het was niet de bedoeling dat de ‘abonnees’ in de boekenkasten van Ziemssen rondsnuffelden. Op het schilderij zie je dat zich achter de kamer die is afgebeeld, nog een kamer bevindt, die eveneens tot de nok toe is gevuld met boeken.
Op het schilderij zit Ernst Ziemssen met zijn vrouw achter een met brons versierde tafel. Vier meisjes en drie jongens staan of zitten om hen heen. De oudste zoon toont trots zijn uniform. Opmerkelijk zijn de twee ondergeschikten op het schilderij. Ziemssen vond hen kennelijk belangrijk genoeg om het familiebeeld te vervolmaken: een knappe muziekleraar met viool en links achter hem een bibliotheekknecht die boeken op stapeltjes legt. (Een betere foto dan dit heb ik helaas niet). — RvV