Ameland

De achttiende eeuw in het voorbijgaan (52)

JF Nes dorpstorenzaterdag 3 mei 2014 – 52 nummers gingen er in een voltooide jaargang van een achttiende-eeuws periodiek. De afspraak met de redactie van de site was dat ik zou proberen 52 zaterdagen te vullen. Dat is dus gelukt.

Over een locatie voor de laatste aflevering hoefde ik niet lang na te denken: ik was nog nooit op Ameland geweest terwijl daar genoeg achttiende eeuw te vinden moet zijn. Dat laatste bleek juist.

Het begint al in Nes. De dorpstoren daar is zeventiende-eeuws, maar hij werd in 1732 verhoogd zodat hij de functie van baken voor de scheepvaart van een oudere toren kon overnemen. Muurankers die jaartallen uit twee verschillende eeuwen weergeven boven elkaar, dat krijg je niet vaak te zien!

Op Ameland zijn veel kerken te vinden. Maar er zijn er nog meer geweest. Zo had Nes ooit drie Doopsgezinde vermaningen, tengevolge van enkele afsplitsingen in de gemeente.

JF Ballum kerktorenIn Ballum stond ooit het slot van de Van Cammingha’s, eeuwenlang de bezitters van Ameland. Nadat de laatste Amelandse Van Cammingha was overleden, werd het eiland in 1704 voor 170.000 Caroliguldens gekocht door Amalia van Anhalt-Dessau, ten behoeve van haar zoon Johan Willem Friso, de Friese stadhouder. De titel van erf- en vrijheer van de Heerlijkheid Ameland is sindsdien in de familie gebleven: het Nederlandse staatshoofd mag zich ook zo noemen.

Die band met de Oranjes is, of beter gezegd: was, ook aan de kerktoren van Ballum te zien. In 1755 werd de houten klokkenstoel van Ballum namelijk vervangen door een stenen toren, die net als in Nes ook als baken diende. Boven de toreningang werd het wapen van de Oranjes aangebracht, maar ruim 40 jaar later was het politieke tij gekeerd en werd het er weer afgehakt.

JF Ballum stuurmanshuisEr werd op Ameland veel in steen gebouwd. Zo komt het dat er nog veel zeventiende- en achttiende-eeuwse huizen te zien zijn. Die hebben aan de voorgevel vaak een of twee horizontale lijnen waar de stenen dwars geschikt zijn. Ik heb me laten vertellen dat één lijn aangeeft dat een huis aan een stuurman behoorde.

 

JF Hollum commandeurshuisTwee lijnen dwars gemetselde stenen markeerden het huis van een commandeur (dat is een kapitein). Die lijnen zijn goed te zien in het commandeurshuis in Hollum.

 

 

JF Hollum grafsteen 1791De oudste kerk van Ameland staat in Hollum. Bij de kerk is een begraafplaats. Daarmee wil ik de rubriek afsluiten.

Op die begraafplaats is nog een handvol achttiende-eeuwse graven te vinden: opvallend, want ik dacht dat het onder christenen tot begin negentiende eeuw gebruik was in de kerk te begraven.  De graven zijn van commandeurs en op hun grafstenen zijn afbeeldingen van een schip uitgehouwen.

JF Hollum twee grafstenenHelemaal bijzonder is een grafsteen waarop niet een schip, maar een huis is afgebeeld. Kennelijk was de waardering voor een commandeursvrouw die bij afwezigheid van haar man de zaken thuis regelde, even groot als de waardering voor haar zeevarende echtgenoot. — JF

En met deze bijzondere graven komt deze rubriek aan zijn

EINDE.

JF Hollum bemoste grafsteen

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Eén reactie op Ameland

  1. Dit artikel is een mooie samenvatting van hetgeen uit de 18e eeuw aan bebouwing is overgebleven. Wij hebben op onze site http://www.amelanderhistorie.nl een serie artikelen over de kerk in Ballum, de voormalige kerk op de algemene begraafplaats van Nes en de hervormde kerk in Hollum geschreven. Ook vindt u er een artikel over hoe Ameland in 1704 verkocht werd.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.