woensdag 7 mei 2014 – Is de Verlichting echt de periode van debat en filosofische ideeën waaruit onze westerse waarden zijn voortgekomen?
Rienk Vermij veegt in zijn zojuist verschenen boek De Geest uit de Fles de ideeënrijkdom van de Verlichting niet onder het tapijt, maar plaatst die wel in de politieke en maatschappelijke context van die tijd. Door te laten zien op welke concrete problemen de ideeën een antwoord waren, en welke krachten het succes ervan beïnvloedden, nuanceert hij de rol van de achttiende-eeuwse denkers en dichters.
De Geest uit de Fles bespreekt uitvoerig de veranderende verhouding tussen kerk en staat, ontdekkingen en ontwikkelingen in de wetenschap en de opkomst van een actieve, geïnformeerde burgerij. Aan de hand van een prachtige schets van het Europa van de achttiende eeuw maakt Vermij duidelijk dat veel kwesties uit die tijd – zoals integratie, intolerantie, onderwijs en opvoeding – nog steeds actueel zijn, en dat de kracht van de verlichte schrijvers is dat zij heldere, eenduidige oplossingen formuleerden voor problemen die niet eenduidig oplosbaar waren.
Aldus de blurb van het zojuist verschenen boek van Rienk Vermij, tegenwoordig docent wetenschapsgeschiedenis aan de universiteit van Oklahoma. Citaat uit de inleiding:
Net zoals ‘pruikentijd’ geen objectief-neutrale aanduiding is maar een partijdige blik impliceert, geldt dit ook voor het etiket ‘Verlichting’. Het begrip sleept een erfenis met zich mee van filosofische discussies. Voor historici als Gay en Israel die het centraal stelden in hun beschrijving van de achttiende eeuw, blijft de waarde voor de actualiteit onverminderd van kracht.
Als periodebegrip is het daarmee allerminst neutraal. Vanwege alle discussies over de Verlichting is de filosofische waardering ervan (positief of negatief) in ons bewustzijn ingebakken, en deze kleurt daarmee (vaak onbewust) ook de definitie zelf. Wie de achttiende eeuw beschrijft als de eeuw van de Verlichting, bepaalt daarmee impliciet wat in die eeuw belangrijk is en wat niet.
Sommige aspecten blijven buiten beeld. Zo is de muziek van Bach onmiskenbaar een van de hoogtepunten van de cultuur van de achttiende eeuw, terwijl die vrijwel nooit door historici van de Verlichting wordt besproken. (verder lezen)
¶ Rienk Vermij, De geest uit de fles. De Verlichting en het verval van de confessionele samenleving. Uitgeverij Nieuwezijds 2014. ISBN 9789057123979. prijs: € 22,95 (324 blzz.). Een recensie van de immer kritische Carel Peeters (Vrij Nederland) vind je hier.
RSS - berichten