Een Haarlemse duivelskunstenaar

Torrentiuswoensdag 14 mei 2014 – Vorige week werd het boek over de Haarlems-Amsterdamse duivelskunstenaar Johannes Torrentius (1588-1644) ten doop gehouden. Geschreven door de Haarlemse historicus en oud-plv. gemeentesecretaris van Haarlem Wim Cerutti. Hij is tevens de man achter het Torrentius-jaar 2014.

De schilder Torrentius is voor de liefhebbers van de achttiende eeuw vooral interessant wegens zijn vrijdenkerij en de opvallende gelijkenissen met de reputatie van Romeyn de Hooghe. Torrentius was Rozenkruiser, trouw bezoeker van herbergen en hoerenkasten, en werd in 1627 gevangen gezet wegens zijn libertijnse levenswandel. 

Torrentius heette eigenlijk Johannes Simonsz van der Beeck, maar naar goed gebruik maakte hij van de snelstromende beek uit zijn achternaam een verlatiniseerde versie. Volgens Weyerman was hij als schilder beroemd wegens zijn erotische schilderingen. Zijn kunst was geschoeid op de leest van Pietro Arentino, vervolgt Weyerman, ‘met wiens Denkbeelden Romeyn de Hooghe, Arnoldus Verhuys, le Sieur Boitard, en alzulke Zwavelpriemen des Satans zich meesterlijk en beestelijk hebben beholpen’.

Wegens zijn erotische taferelen en zijn libertijnse levensstijl – als een goeroe had hij heel wat vrouwen om zich heen – werd Torrentius beschuldigd van onzedelijkheid, tovenarij, anabaptisme, davidjorisme en lidmaatschap van de Rozenkruisers (bron). Hem werden volgens Weyerman de volgende misdaden ten laste gelegd:

Dat hy de gantsche Weerelt poogde te ontstichten en te verleyden, door zijne onbeschaamde, ontuchtige, en verdoemelijke Schilderytjes.
Dat hy heymelijke Sluypvergaderingen had opgerecht, om de Vrygeestery voort te planten.
Dat hy leerde dat den Zaligmaker Jesus Kristus besmet was met de Erfzonde, en zo voorts.
En dat hy geene achting betuygde voor de Goddelijke of voor de Menschelijke wetten; maar de Gemeenschap der Vrouwen vaststelde, en de beyde Sexen liet onder malkanderen loopen als de Dieren.

Hij zou zelfs de kwade genius zijn geweest achter de muiterij en moordpartij in 1629 op de Oostindiëvaarder Batavia. Torrentius werd dusdanig gefolterd dat hij het schildersambt niet meer kon uitoefenen. De strafeis was de brandstapel, maar daaraan wist hij te ontkomen. Het werd slechts 20 jaar gevangenisstraf, die met dank aan de Engelse koning Karel I al na twee jaar werd beëindigd. Zijn schilderijen met naaktfiguren werden verbrand. Het enige schilderij van hem dat nu nog bekend is, bevindt zich in de collectie van het Rijksmuseum: een schildering op een deksel van een krentenvat. In 1644 overleed hij aan de gevolge van syfilis.

Dat 2014 gebombardeerd is tot Torrentius-jaar, doet wat geforceerd aan. Het beschilderde krentenvatdeksel dateert van 1614 en is een wat magere aanleiding. Gelukkig voor de organisatoren (behalve het boek ook een gevelsteen, lezingen, expositie en de opera Triomf en tragiek van een Haarlemse schilder) is het ook 400 jaar geleden dat het Rozenkruisersboek Fama Fraternitatis verscheen. Hetzelfde jaar nog, eveneens in 1614, werd het in het Nederlands vertaald. Het was dan ook geen toeval dat het boek over Torrentius in Haarlem werd gepresenteerd in een zaal achter boekhandel Pentagram, waarin zich tevens een Rozenkruiserstempel bevindt. — RvV

¶ Wim Cerutti, Een Haarlems-Amsterdamse duivelskunstenaar. De schilder en vrijdenker Johannes Torrentius (1588-1644). Haarlem, uitgeverij Loutje 2014. ISBN 9789491936012. Prijs: € 24,50 (224 blzz., geïllustreerd, met documentaire op dvd). Lees hier alles over Torrentius en het Torrentius-jaar.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.