maandag 30 juni 2014 – De oudst bekende jiddisje krant ter wereld werd in Amsterdam gedrukt: de Koerant. Afgaande op de ooit bewaard gebleven exemplaren – van een deel zijn alleen de kopieën nog bekend – is het nieuwsblad in ieder geval verschenen van 9 augustus 1686 tot en met 5 december 1687.
De courantier was aanvankelijk de Asjkenazische drukker Oeri Faibesj Halevi. Het colofon noemt tevens de naam van de zetter, Mousje bar Avrom Ovinoe, een tot het jodendom bekeerde Moraviër. Hij was vermoedelijk ook de redacteur die nieuwsberichten uit andere kranten vertaalde en geschikt maakte voor publicatie in de Koerant. Op 6 juni 1687 kwam de krant in handen van de Sefardische drukker David de Castro Tartas (tevens uitgever van de Spaanstalige Gazeta de Amsterdam en de Italiaanse Gazzetta d’Amsterdam).
Vorige week verdedigde Hilde Pach in Amsterdam haar proefschrift over deze Koerant. Ze onderzocht de manier waarop de redacteur ‘de werkelijkheid ordende’ en het bronnenmateriaal selecteerde en redigeerde. ‘Wat kunnen de selectie- en redactiemechanismen van de Koerant ons zeggen over de bedoelingen van de makers en over de aard van de ‘imagined community’ van lezers die de Koerant mogelijk heeft helpen creëren?’
Het concept ‘imagined community of readers’ gaat ervan uit dat een krant bij haar lezers een gevoel creëert dat ze horen bij een gemeenschap met dezelfde kenmerken en waarden. Hilde Pach vergeleek de krant daarom met Nederlandse kranten uit dezelfde periode. Ze vergeleek de schrijfstijl, de keuze van de onderwerpen en de toon.
Opmerkelijk was dat de Koerant weinig aandacht had voor joodse onderwerpen en veel aandacht voor oorlogen. Net als Nederlandstalige kranten als de Oprechte Haerlemse Courant en de Amsterdamse Courant koos de redacteur een neutraal en onpartijdig perspectief. Wel doet de woordkeus vermoeden dat de Koerant zich enigszins afzijdig wilde houden: volgens Pach een gevoel dat veel joden waarschijnlijk deelden.
Een andere conclusie is dat de redacteur van de Koerant geen joodse bronnen gebruikte maar zich voornamelijk baseerde op andere kranten. Het nieuws werd niet alleen vertaald in het jiddisj maar omwille van het weinig geletterde lezerspubliek ook vereenvoudigd. Soms werd er extra uitleg gegeven. Er was weinig joods nieuws en zeker geen ‘eigen’ joods nieuws: ook in de berichtgeving over incidenten waar joden slachtoffer waren, volgde de Koerant de andere kranten.
Met de promotie van Hilde Pach is het project Yiddish in the Netherlands: an Expression of Ashkenasi Culture afgerond. Het project behelsde nog een ander promotieonderzoek: Bart Wallet promoveerde in 2012 op het proefschrift Links in a chain. Early modern Yiddish historiography from the northern Netherlands, 1743-1812. Hierover stond op de Weyermansite al eerder een bericht. — RvV
¶ Hilde Pach, Arranging Reality. The Editing Mechanisms of the World’s First Yiddish Newspaper, the Kurant (Amsterdam, 1686-1687). Uitgave in eigen beheer maar volledig digitaal raadpleegbaar via de repository van de UvA (hier). Voor luie lezers: hier is de Nederlandstalige samenvatting.
RSS - berichten