maandag 7 juli 2014 – Om boeken te maken heb je papier nodig. En om papier te maken heb je behalve lompen ook lijm nodig. Ook de boekbinder heeft een potje lijm nodig.
In de tijd dat er nog geen chemieconcerns waren, kwam die lijm uit plaatsen waar tevens leerlooierijen gevestigd waren. Bijvoorbeeld in het Brabantse Waalwijk, het Groningse Appingedam of uit het Gelderse Zutphen.
Hoe doorzichtiger de lijm, des te witter bleef het papier. Dat was het geval met de Zutphense lijm. Zojuist is er over de Zutphense lijmziederij in de 18e eeuw een aardig boekje verschenen. Interessant voor papieronderzoekers. Blurb:
Vroeg-industriële archeologie van lijmproductie met historisch onderzoek naar de familie van lijmproducenten, lijmproductie in Zutphen en beschrijving van vondstcomplexen (ca. 1760-1863) en uitgebreide beschrijving van botcomplexen in relatie tot beenderlijmproductie.
Zutphen staat van oudsher bekend om zijn lijmproductie. Al in de 18e eeuw zaten er in en om Zutphen lijmfabriekjes. In Lochem waren bijvoorbeeld de gebroeders H.G.I. en J. Rooijers gevestigd. In Zutphen had het familiebedrijf J. Bisschop en Zoonen een combinatie van leerlooierij en lijmfabriek. Nog altijd wordt er lijm geproduceerd: sinds 1901 door de Kleefstoffenfabriek van Gebr. Struyck (Strucol). Die bestaat nog, zij het onder de bedrijfsnaam van een groter chemieconcern.
In de lijmziederijen wordt van lijmvlees, restafval van de leerlooierijen, lijm gemaakt. Vlees en botten worden langdurig gekookt. Uiteindelijk moeten al het vlees en bloed afgescheiden worden, omdat die de lijm kunnen kleuren en daardoor ongeschikt maken voor bijvoorbeeld de papierindustrie.
Het is een precies werkje, zo lees ik in het Technologische handboek van de Groningse hoogleraar landhuishoudkunde Jacobus Albertus Uilkens (1819), omdat er maar weinig water aan de stinkende pap mag worden toegevoegd terwijl de boel ook weer niet mag aanbranden. Het eindproduct was geen gevulde tube of potje lijm: wel droge lijmbladen die in heet water oplosbaar zijn. De lijm moet te allen tijde helder blijven, schrijft Uilkens. Pas dan kon de Nederlandse lijm wedijveren met de Vlaamse en Engelse lijm. — RvV
¶ Bert Fermin, De Lijmerij. Een 18e-eeuwse lijmziederij aan de Havenstraat in Zutphen. Zutphen 2014 (Zutphense Archeologische Publicaties 92). ISBN 978-94-91950-05-6. Prijs: € 9,95 (66 blzz, geïllustreerd).