‘Ik beschouw de geheele Weerelt als een Algemeen Beterhuys’

Weyermans Historie des Pausdoms gedigitaliseerd

Historie des pausdomsdonderdag 10 juli 2014 – ‘Ik ben nog Gek, nog Guyt, nog Goed Geluk zegger, maar een Vrygebooren Abderiet, die de Waarheyt op de Lippen en de Openhartigheyt op de Tong voert, en die daarom min bemint en meer gehaat geweest is by zyn domme Landsluyden.’

Met deze woorden pareert Weyerman aan het begin van het tweede deel van zijn driedelige Historie des Pausdoms de kritiek op het voorgaande deel. In dit omvangrijke werk – niet bepaald het beste uit zijn oeuvre – levert Weyerman een vertaling van het weekblad The Weekly Pacquet (1678-1680), geschreven door Henry Care.

De Historie des Pausdoms is sinds kort online beschikbaar. Helaas is het eerste deel op het web onvindbaar, ook al is het ingescande exemplaar van de KB wel degelijk compleet en moet het dus ook gedigitaliseerd zijn. Een begrijpelijke misser misschien, want Google jast met medewerking van de KB in grote vaart de Haagse collectie door zijn geautomatiseerde scanners en heeft lang niet altijd aandacht voor de kwaliteit van het resultaat (waar zijn toch de pagina’s van het volledig ingescande KB-exemplaar van De geest van Jacob Campo Weyerman?)

De Historie des Pausdoms had Weyerman voor eigen rekening laten drukken. Hij had er dus belang bij om zich niet door zijn critici te laten dwarsbomen. In zijn verdediging laat hij zien wat zijn bedoelingen zijn en wie zijn satirische zweepslagen moeten vrezen:

Ik heb een diepe Achting voor de zuyvere Hervormde Godsdienst, doch de geringste Eerbiedigheydt niet voor alle byzondere Sluypvergaderingen.
Ik eere een eerlyk Man al was hy gebooren in Lapland, en ik haat een geveynsde Guyt, al was hy opgevoet te Geneve.
Ik bemin myn Geboorteplaats gelyk als een Kind zyn Ouders behoort te beminnen, doch Ik walgh van myn Landsluyden, die hun stompe tanden hebben uytgeknaagt op myn geringste terugwykingen, en als Wolven gevallen zyn op myn Zwakheden des Jeugds.
De Onkunde slacht de Jaloezy en zoekt het dikmaals daar het niet verlooren is; Ik heb aan die Landsluyden, die Ezels Eygenschap, die stompe Onkunde niet gegeeven, Ik heb hun niet gekwetst, des moet ik ‘er geen Pleysters op weggooyen; want sloeg ‘er het koud vuur eens toe dan viel de kwaaddaardige Weerelt op den Wondarts.
Ik sta op een hooge Rots, en ik strek myn Geeselroê vry ver uyt, dat is waar, maar ik dien wel een klaar Voor-uytzigt, beneevens een lange Zweep te hebben, dewyl Ik de geheele Weerelt beschouw als een Algemeen Beterhuys.

In 1728 was het werk gereed (lees hier deel 2 en deel 3). De kritiek was echter nog niet verstomd. Zes jaar later was er opnieuw een kritikaster opgestaan. Een kartuizer monnik dit keer. Ofschoon het slechts een brief betrof, liet Weyerman de kritiek niet over zijn kant gaan. Daarom publiceerde hij in Eenige scherpe aanmerkingen over de Historie des pausdoms zijn eigen uitvoerige verweer, voorafgegaan door de brief van de kartuizer en gevolgd door twee vertogen over een paar bijbelteksten. Ook Weyermans Eenige scherpe aanmerkingen zijn nu digitaal beschikbaar (hier).

Overigens was deze ferme nastoot aan het adres van katholieke gekwetsten één van de spelletjes die Weyerman wel vaker met zijn lezers speelde. Er was namelijk geen Brabantse kartuizer die Weyerman een verwijtende brief had geschreven. De briefschrijver was – dixit Jac Fuchs – de jezuïet William Johnson, die zijn door Weyerman geciteerde brief had gericht aan ‘Mr. Owen Felltham gent. author of the Resolves, to be delivered at London’ (1661). — RvV

¶ André Hanou, ‘De historie des pausdoms: Weyerman tegen het Vaticaan (1725-1728)’, in Literatuur 2 (1985).
Jac Fuchs, ‘”To give you a thorough insight shall be the scope of these successive sheets”. 
Enige nieuwe aanmerkingen over Weyermans Historie des Pausdoms’, in MedJCW 32 (2009).
Jac Fuchs, ‘Weyermans kartuizer: een jezuïet in vermomming 
Jacob Campo Weyerman, William Johnson en Owen Felltham’, in MedJCW 32 (2009).

Update: Zoeken op de titel Historie des Pausdoms, of de woorden Weyerman en Pausdoms, leverde geen deel 1 op. Maar een zoektocht naar een niet-frequent woord uit de tekst zelf leidde naar … inderdaad: deel 1 van de Historie des Pausdoms! Niettemin blijven Google’s wegen ondoorgrondelijk. Met dank aan JF.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.