donderdag 21 augustus 2014 – Is er nog nieuws van Paaseiland? Jazeker, althans voor 18de-eeuwers.
Bij het onderzoek voor mijn biografie over Jacob Roggeveen, de ontdekker, in 1722, van dit merkwaardige eiland, vond ik al een onbekende bron, het gedicht Reise nach den unbekandten Süd=Ländern (Frankfurt/Leipzig 1728). Het is geschreven door een van de opvarenden van Roggeveens vloot, Karl Friedrich Behrens.
Onlangs dook nog een andere onbekende tekst op, een handschrift van 26 folio’s, getiteld Mémoire Sur Waïhou, ou L’Isle de Pâques, par Jean Renaud Forster. De auteurs hiervan waren Johann Reinhold en Georg Forster, vader en zoon, die beiden meevoeren met James Cook op diens tweede reis om de wereld. In 1774 zetten zij voet aan wal op Paaseiland.
De Forsters hebben veel geschreven over deze reis en dat is ook allemaal uitgegeven. Maar onlangs stuitte Zuzanna Jakubowska, wetenschappelijk medewerkster aan het Instituut voor Iberische en Ibero-Amerikaanse Studies aan de Universiteit van Warschau, op deze nieuwe bron.
De in het Frans gestelde tekst bevindt zich in de Jagiello Bibliotheek in Krakau (Gall. Qu. 85). De Forsters droegen de tekst op aan Frederik de Grote in de hoop op een mooie aanstelling.
De Mémoire is een systematisch referaat over het eiland, de bewoners, hun cultuur en middelen van bestaan. Ze geven een aantal minder bekende details zoals hun constatering dat de bevolking opvallend weinig vrouwen telt. Ze omschrijven de bewoners als uitermate vredig, deugdzaam en gul. De van een ziekte herstellende Georg Forster bijvoorbeeld kan na een dag dwalen bijna niet meer op zijn benen staan en wordt door een Paaseilander en diens zoon naar de landingsplaats geholpen.
Het manuscript bevat een lange lijst van woorden die de Forsters vergelijken met woorden van andere eilanden in de Stille Zuidzee en woorden uit de Indonesische archipel. Zo kon hij de verwantschappen aantonen en komen ze een heel eind in de verklaring van het raadsel hoe deze mensen op deze uiteen gelegen eilanden terecht zijn gekomen. Roggeveen stond wat betreft de herkomst van deze geïsoleerde volkeren in een onmetelijke oceaan voor een volstrekt raadsel.
Het manuscript bevat ook een tot nu toe onbekende waterverftekening, maar die kan niet ter plekke zijn gemaakt. De beroemde beelden op het eiland staren op de tekening over de oceaan. In werkelijkheid kijken ze het binnenland in.
Jakubowska heeft een gedegen onderzoek naar deze tekst gedaan. Deze maand kwam haar boek uit. Het kruist net met het artikel van Marja van Tilburg, ‘Een wereld van verschil. De receptie van het Verlichtingsdenken in de reisverslagen van de Forsters’, in het laatste nummer van De achttiende eeuw. Het werk bevat een fotografische weergave van de oorspronkelijke tekst, een transcriptie, en vertalingen in het Pools en in het Engels. — RvG
¶ Zuzanna Jakubowska, Still more to discover. Easter Island in an unknown Manuscript by the Forsters from the 18th Century. Warschau 2014, 214 blzz. ISBN 978-83-7901-035-6.
RSS - berichten