maandag 25 augustus 2014 – Twintig jaar nadat Diderot zijn boeken had verkocht, nam hij van ze afscheid. In 1785 arriveerde de gekochte waar in twintig kisten in Sint Petersburg. De filosoof was overleden en de ongeveer 3000 banden, die hij in 1765 van de hand gedaan had aan Catharina II maar natuurlijk nog wel gewoon kon gebruiken, gingen eindelijk naar Rusland.
Ruim vijftien jaar later bezocht Johan Meerman de boeken in de Hermitage van Petersburg. Hij stelde vast dat ze in de bestaande collectie waren opgenomen: de Diderotbibliotheek was niet meer herkenbaar aanwezig. In de negentiende eeuw werden doubletten, onder andere banden uit de collectie, verkocht. De boeken van Diderot gingen, zoals dat hoort, hun eigen weg.
Ooit las ik of hoorde ik dat Piet Buijnsters, die in de afgelopen decennia een schitterende bibliotheek moet hebben opgebouwd, korte metten maakte met de romantiek van zijn verzameling. Uiteindelijk zou zijn bezit, zei of schreef hij, verkocht worden. De boeken zouden nieuwe eigenaren krijgen en in verschillende boekenkasten belanden en het begin of vervolg zijn van een andere bibliotheek. Zo ook had hij zijn verzameling kunnen aanleggen. Een verstandig standpunt, maar voor mijn eigen boeken moet ik daar liever niet aan denken.
Het is opmerkelijk dat de verdwenen bibliotheek van Diderot in heel wat geleerde hoofden is blijven bestaan. Dat voortbestaan heeft een nieuwe impuls gekregen dankzij een schitterend uitgevoerd boek: La Bibliothèque de Diderot. Vers une réconstitution. Het boek is geschreven door Sergueï V. Korolev, die naar zijn naam te oordelen niet ver hoefde te reizen voor zijn onderzoek in de Hermitage. Het is onlangs uitgegeven door Centre International d’Etude du XVIIIe Siècle (Ferney-Voltaire).
Korolev heeft geprobeerd de bibliotheek, althans in zijn boek, te reconstrueren en dat wat in de Hermitage verspreid is, weer bijeen te brengen. De lijst telt 882 nummers (sommige omvatten meer banden) en bevat ook titels van Nederlanders: Boerhaave, ’s Gravesande, Grotius, Hemsterhuis en ook ‘bad guy’ Kaau Boerhaave. Bij zijn onderzoek heeft Korolev kunnen rekenen op de hulp van Neerlands grootste Diderotist Jean de Booy.
Tussen de boektitels door biedt het boek enkele opmerkelijke feiten. Niet alle boeken van Diderot verkasten naar Petersburg. Zijn exemplaar van Hemsterhuis’ Lettre sur l’homme et ses rapports wordt bewaard in New York. Diderot las dat boek in Den Haag en daarmee is het raadsel van de luwte aan Nederlandse buitenshuiservaringen in zijn Voyage verklaard. Diderot las dat boekje in een Haags hoekje, nauwgezet en langzaam. Misschien moet ik dat Diderot eens nadoen, met een ander exemplaar in een ander hoekje. — PA
¶ Sergueï V. Korolev, La Bibliothèque de Diderot, vers une reconstitution. Centre international d’étude du XVIIIe siècle (bestelinfo). ISBN 978-2-84559-093-9. Prijs: € 40 (132 blzz, geïllustreerd).
RSS - berichten