Belevenissen van een scheepschirurgijn

Joannes Veltkamp

dinsdag 6 januari 2015 – Het jaarboek 2014 van het Scheepvaartmuseum is dit keer in zijn geheel gewijd aan het scheepsjournaal dat Joannes Veltkamp (1733-1818) bijhield tijdens zijn reizen als scheepschirurgijn. Als jongeman uit Zwolle, met nauwelijks ervaring op zee, had hij dienst genomen bij de Admiraliteit van Amsterdam en zette in 1759 voor het eerst een voet aan boord van een oorlogsschip.

Zijn reizen voerden hem naar Zuid-Europa, Noord-Afrika en Sint-Eustatius. Wanneer het schip in een haven aanmeerde, had hij feitelijk niets meer te doen en kon hij zijn dagen aan wal doorbrengen. Daar gaf de Zwollenaar zijn ogen en oren goed de kost. Wat hij zag noteerde hij in zijn dagboek of hij maakte er een tekening van. Het resultaat hiervan is nu opnieuw uitgegeven.

Veltkamp was geboren in Zwolle, waar hij naar kerk en school ging. Naar de reden waarom hij dienst nam bij de Admiraliteit van Amsterdam, moeten we gissen: vermoedelijk lokte het avontuur. Hij begon als scheepschirurgijn, een ambachtelijk beroep dat doorgaans werd uitgeoefend door een jongetje dat gedurende één jaar één uur per week praktijkcolleges had gevolgd, afgesloten met een zeeproef. Joannes Veltkamp moet dit mondelinge examen ergens tussen 1756 en 1759 hebben afgelegd. In 1762, na zijn derde reis, deed hij zijn meestersexamen en kon hij zich volleerd chirurgijn noemen.

Toen Veltkamp aanmonsterde, bevond Europa zich in de Zevenjarige Oorlog, die op zee tussen Engeland en Frankrijk werd uitgevochten. Hoewel de Republiek neutraal was, hadden Nederlandse schepen het geregeld zwaar te verduren: ze konden immers handelswaar bevatten die voor één van de twee vechtende partijen was bestemd. Vooral de Engelsen waren in dit opzicht wantrouwend. En dus gevaarlijk.

Veltkamp schrijft over de vijandige Engelse schepen, maar ook over kapers, stormen en muiterij. Aan boord ging het er niet zachtzinnig aan toe, maar de scheepschirurgijn bleef geanimeerd schrijven over zijn belevenissen. Opgewekt als hij is, niet gespeend van gevoel voor humor, schrijft hij ook over zijn uitstapjes aan wal. In Livorno hangt hij de toerist uit, beschrijft aantrekkelijke Italiaanse schonen, culinaire specialiteiten en de vele prachtige kerken en monumenten. In Algiers ziet hij christenslaven aan het werk, in Tunis maakt hij kennis met bedoeïen. Hij schrijft smeuïg en persoonlijk. Onvergetelijk is de anekdote over het cadeau van de dey van Algiers aan de stadhouder: een poeslieve berberleeuw, die onderweg zelfs bij een van de officieren in bed slaapt.

En Veltkamp tekent. Gedetailleerd, met talent en vol overgave. Prachtig. — RvV

¶ Rosanne Baars (ed.), Het journaal van Joannes Veltkamp (1759-1764). Een scheepschirurgijn in dienst van de Admiraliteit van Amsterdam. Uitgever WBooks 2014. ISBN 9789462580510. Prijs: € 22,95 (160 blzz, met ca 50 illustraties in kleur).

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.