Houbraken of Weyerman?

donderdag 14 maart 2024 – Een paar weken geleden bezocht ik het Nederlands Tegelmuseum in Otterlo. Bij Nederlandse tegels denk ik in de eerste plaats aan zeventiende-eeuwse, vierkante, blauw beschilderde tegels. Maar de collectie daar omvat veel meer: de hele geschiedenis van vroege tegels uit het Midden-Oosten tot moderne reliëfs is er vertegenwoordigd. Op de site van het museum is een beknopte geschiedenis van de tegel te vinden.

Ik zag in het museum veel mooie tegels en tegeltableaus. Een bijzondere verrassing was een groep van twaalf tegels met portretten van schilders. Het museum vermoedt dat de tegels tussen 1800 en 1850 in Utrecht geproduceerd zijn.

Die tegels zijn onmiskenbaar kopieën van de prenten die gebruikt zijn in De groote schouburgh der Nederlantsche konstschilders en schilderessen (1718-1721) van Arnold Houbraken. Die prenten werden in 1729 opnieuw gebruikt in de eerste drie delen van De levens-beschryvingen der Nederlandsche konst-schilders en konst-schilderessen van Jacob Campo Weyerman. 

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | Een reactie plaatsen

In memoriam: Ton Broos (1947-2024)

zondag 3 maart 2024 – Ton Broos, campist van het eerste uur, is vrijdag 1 maart in zijn woning in Ann Arbor (Michigan) overleden. Zijn gezondheid liet al een tijdje te wensen over, maar toch komt zijn dood onverwacht.

Ton Broos, telg uit het kinderrijke katholieke gezin van illustrator en striptekenaar Piet Broos, ging na zijn eerste schooljaren in Weert naar de Bisschoppelijke Kweekschool in Roermond. Nadat hij zijn onderwijzersopleiding met succes had afgerond, schreef hij zich in voor de universitaire MO-opleiding Nederlands aan de Universiteit van Amsterdam.

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | 1 reactie

De onbekende dame R***

vrijdag 16 februari 2024 – Weyerman gebruikt als motto voor zijn tijdschriftafleveringen een enkele keer versregels uit het leerdicht De rerum natura (Over de natuur der dingen) van de Romeinse wijsgeer Lucretius (99-55 v. Chr.).[1] Soms vertaalt hij een paar versregels[2] en in een aflevering van Den Echo des Weerelds ontleent hij zelfs enkele pagina’s aan dit werk.[3]

Lucretius-kenner Piet Schrijvers schreef hier in 2010 al een artikel over.[4] Hij noemt de tekst in Den Echo des Weerelds‘een collage van versregels en motieven’, samengesteld uit drie boeken van het lange leerdicht De rerum natura.[5] In de Lucretius-vertaling van Schrijvers uit 2008 krijgt Weyerman samen met Pieter van Woensel een aparte paragraaf in het hoofdstuk ‘Schildknaap en tolk van Epicurus. Lucretius in Nederland’.[6]

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | Een reactie plaatsen

Extra dik winternummer MedJCW komt eraan!

woensdag 3 januari 2024 – Wat later dan de bedoeling was, maar eerdaags verschijnt een nieuwe aflevering van de Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman. Wat kunnen de lezers verwachten?

Simon Vuyk opent het nummer met een bijdrage over De Mensch zoo als hij voorkomt op den bekenden aardbol van de remonstrantse predikant Martinus Stuart. Het zesdelige werk was uitermate populair, niet het minst dankzij de vele fraaie (handgekleurde) illustraties. Stuart wilde met zijn werk de mens in zijn verscheidenheid leren kennen en heel praktisch aan de zedenwet toetsen, schrijft Vuyk: het resultaat was een monumentale en encyclopedische fenomenologie van een vijftigtal beschavingen anno 1800.

De schilder Jacob Campo Weyerman en zijn plaats onder de stillevenschilders’ is de titel van de lezing die de Amsterdamse bioloog, botanist en kunsthistoricus Sam Segal (†) in 1985 gaf tijdens de grondvergadering van de Stichting JCW. Hij heeft zijn notities nooit kunnen omwerken tot een artikel, maar nog tijdens zijn leven gaf Segal toestemming tot publicatie ervan. In de redactionele inleiding wordt in het kort uiteengezet welke vondsten er sinds 1985 zijn gedaan en welke belangrijke publicaties over dit onderwerp nog zijn verschenen.

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | Een reactie plaatsen

Grondvergadering JCW

Zaterdag 20 januari 2024

Graag nodigen we alle vrienden, vriendinnen en belangstellenden uit voor de grondvergadering van de Stichting Jacob Campo Weyerman:

20 januari 2024
Huize Lydia, Roelof Hartplein 2A in Amsterdam
Inloop 12.30 u, aanvang 13.00 u

PROGRAMMA

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | 1 reactie

Ferdinando en Campo

maandag 20 november 2023 – In ’s-Hertogenbosch laat het Noordbrabants Museum de familie Brueghel in volle glorie zien: ‘de familiereünie’, zo luidt de ondertitel van de tentoonstelling. Brueghels van diverse generaties maken hun opwachting: van de oude Brueghel tot en met de jongere Brueghels, bloemstukken, landschappen en boerenscènes. Het was een drukte van belang, waarbij nogal wat bezoekers pal voor schilderijen en etsen hun eigen reünie hielden en anderen zo doeltreffend het zicht benamen. Ik heb veel slechts vluchtig gezien en slaagde slecht in de onderdrukking van onvrede. Nog maar eens heen, maar dan in luwe uren.

Voor mij was dé verrassing het optreden van Ferdinand van Kessel, een van de leermeesters van Weyerman. Blijkbaar ook lid van de Brueghelfamilie. Voor het ene schilderij van deze Van Kessel was het geen gedrang van belang. Ik had het schilderij min of meer voor mij alleen. Verdorie, ik had het schilderij al eens in Wenen gezien en me toen afgevraagd of dit dé Van Kessel was. Ja dus.

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | Een reactie plaatsen

Bilderdijk slaat andermaal toe

woensdag 8 november 2023 – Op vrijdag 24 november is het raak in Leiden: Bilderdijk andermaal aan zet! De ledenvergadering, zonder de koektrommel die ooit aan De Boelelaan de stemming bepaalde, trapt in Leiden (Vossiuszaal) af om 14.00 uur. Het gedeelte met veelbelovende lezingen start om 15.30 uur. Centraal staat daarbij de herinnering aan het wonderjaar 1823.

Het Jaarboek Bilderdijk 2023, dat die 24 november verschijnt, aanvaardt de achterwaartse reis richting 1823. Wat was er dat jaar dat de geheugenarbeid rechtvaardigt? Haarlem (en de rest van het land) vierde het Laurens Janszoon Costerfeest met een toewijding waarin voorzichtig de overtuiging school dat het de laatste keer was dat Coster als uitvinder van de boekdrukkunst mocht gelden. Opmerkelijker nog was de publicatie van Bezwaren tegen den geest der eeuw, een brochure van Bilderdijks leerling Isaäc da Costa, en een geschrift van Abraham Capadose tegen de koepokinenting. De ‘schavuit’ Jacob van Lennep en Dirk van Hogendorp wandelden in de zomer van 1823 door het land. In lezingen van Fred van Lieburg, Arianne Baggerman en Marleen de Vries wordt op uiteenlopende wijze aandacht besteed aan de teksten en wandelingen van 1823.

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | Een reactie plaatsen

Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (10, slot)

Navolgers van Rotgans

maandag 30 oktober 2023 – In 2013 publiceerden de Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman een artikel van me over satirische bijbelboeken waar ik nog steeds met genoegen aan denk. In het sindsdien verstreken decennium hebben zich in voetnoten weinig liefhebbers van het artikel gemeld. In het stuk schreef ik: ‘Controverse en navolging zijn goede indicatoren voor betekenis’. Ik zou nu aan ‘betekenis’ ‘succes’ toevoegen.

Het stuk over de bijbelboeken zorgde noch voor controverse, noch voor navolging. Ik moest daar bij de afronding van de reeks over Boerekermis enigszins mismoedig aan denken. Controverse heeft de tekst ogenschijnlijk niet opgeleverd, navolging wel. Betekenisvol aan navolgingen is dat het ook receptie-documenten zijn: de navolger volgt na wat hem of haar betekenisvol leek en voegt toe waar de oorspronkelijke tekst mogelijkheden tot uitbreiding en nieuwe betekenissen onbenut had gelaten. 

Nu kan Boerekermis gezien worden als een aemulatio van Bredero (zoals eerder betoogd). Ook Rotgans kende behalve een reeks herdrukken enkele navolgers. Om me te beperken tot een tweetal: Enoch Krook in 1709 en Frans Greenwood in 1733. Ik kreeg de indruk dat beide auteurs niet ambieerden hun voorganger naar de kroon te steken. Buiten het bestek van deze reeks valt de analyse van deze teksten als receptie-documenten. Slechts wat schoten voor de boeg.

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | Een reactie plaatsen

Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (9)

De familie en Vondel

donderdag 26 oktober 2023 – Van Rotgans’ familieleden lijkt zijn neef het interessantst. Deze schreef als A.H. de Salengre Junior de ‘Opdragt’ van Poëzy van oomlief. Hoewel zijn naam ook vaak met dubbel-l wordt geschreven, volg (en volgde) ik hier de spelwijze in de ‘Opdragt’. Zijn voornamen luidden afwisselend Albert Hendrik en Albert Henri; hij was net als zijn vader tweetalig.

Junior was een wonderkind. Hij overleed in 1723, op jonge leeftijd; heel goed zal hij oom Lukas niet hebben gekend. Hij werd in 1694 geboren als zoon van vader Albert Hendrik en Lukas’ zus Geertruyd Jacoba. Toen hij de ‘Opdragt’ in 1715 signeerde, was hij net twintig. Had het niet meer voor de hand gelegen dat senior die ’Opdragt’ voor zijn rekening had genomen?

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | 2 reacties

Lachen om boeren en bedelaars

maandag 23 oktober 2023 – Peter Altena heeft ons de afgelopen maanden op de site interessante kijkjes op boeren in achttiende-eeuwse teksten geboden. De boer komt er niet goed van af, maar, zoals Altena bij zijn vergelijking van de Boerekermis van Rotgans met het ‘Boeren Geselschap’ van Bredero al liet zien: dat was een eeuw eerder nauwelijks anders.

Het neerkijken op, en lachen om, boeren is in de zeventiende eeuw niet alleen in teksten, maar ook in de beeldende kunst te vinden. Adriaen van de Venne (1590-1662) maakte jarenlang monochrome schilderijtjes waarmee mensen die ze konden betalen zich vrolijk konden maken over boeren en bedelaars. Een aantal van die werken is te vinden op de tentoonstelling ‘De omgekeerde wereld van Adriaen van de Venne’, die nog tot 21 april 2024 in het Zeeuws Museum in Middelburg te zien is. 

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | Een reactie plaatsen