Nicolaas Witsen

vrijdag 14 maart 2008 – Twee interessante promoties in Groningen deze maand: Igor Wladimiroff en Marion Peters deden onderzoek naar de Amsterdamse burgemeester Nicolaas Witsen en zijn contacten in Rusland.

Cartograaf
Witsen publiceerde in 1687 als eerste een realistische kaart van Siberië. Dat was bijzonder, want hij had zelf nog nooit een voet op Siberische bodem gezet. Bovendien had niemand buiten Rusland toegang tot de schaarse cartografische gegevens.
Hoe hij dan toch aan de cartografische gegevens kwam? Wladimiroff laat zien dat Witsen gebruikmaakte van de gegevens die zijn neef en leeftijdsgenoot Andries Andriesz. (Andrej Andrejevitsj) Winius hem had doorgespeeld. Deze Winius werkte als tolk voor tsaar Aleksej en was vertrouweling van diens zoon Peter de Grote was.
De samenwerking werd zorgvuldig geheim gehouden. Het zou er somber uitzien voor Winius als hij tegen de lamp was gelopen.

Onderzoeker
Witsen was ook onderzoeker. Zijn eerste boek, over de scheepsbouw, werd een standaardwerk. Het bevestigde Witsens reputatie bij tsaar Peter de Grote, die van 1697 tot 1698 met zijn gevolg een bezoek bracht aan de Nederlandse Republiek.
Dat bezoek leidde tot een persoonlijke vriendschap tussen Witsen en de tsaar en zijn begeleiders, zo blijkt uit onderzoek van Marion Peters, die zich richtte op het totale wetenschappelijke bedrijf van de Amsterdamse burgemeester.
Witsen maakte wapentransporten naar Rusland mogelijk, zelfs al overtrad hij daarmee een verbod van de Staten-Generaal op wapenleveranties aan vreemde mogendheden. Witsen werd voor zijn loyaliteit beloond met oekazes, speciale verordeningen van de Russische troon om handel te mogen drijven.

Het Nederland Rusland Centrum (NRCe) geeft van beide proefschriften een handelseditie uit in de universiteitsreeks Baltic Studies.