www.weyerman.nl

donderdag 20 juni 2024 – Half april kwam Nieuwsgier uit, de langverwachte biografie van Jacob Campo Weyerman. Natuurlijk kon niet alles wat er de afgelopen decennia over Weyerman op papier (en op de site) gezet is in de bijna 300 bladzijden van het boek ingepast worden, maar het is toch geworden wat ik gehoopt had: een uitstekend geschreven overzicht van leven en streken van Weyerman.

Heeft Weyerman daarmee als onderwerp van onderzoek afgedaan? Ik denk het niet. De tijd van baanbrekende ontdekkingen is voorbij, maar er valt nog genoeg te verklaren over de inhoud van zijn werken, om zo beter te begrijpen wat er in het hoofd van Weyerman omging. Er zijn nog altijd titels van werken van Weyerman waarvan geen enkel exemplaar bekend is. En elke vondst in een archief die een nog beter licht op zijn leven zou kunnen werpen, zou nieuws zijn. En niet alleen dat. Het tiende hoofdstuk van Nieuwsgier behandelt hoe er na zijn dood in 1747 naar Weyerman werd gekeken, hoe zijn werk werd nagevolgd en hoe het inspiratie gaf. Ook dat blijft een interessant onderwerp.

Krap een maand nadat Nieuwsgier verschenen was, vond ik bij toeval een tekst waarin tientallen pagina’s uit De levens-beschryvingen der Nederlandsche konst-schilders en konst-schilderessen zijn hergebruikt.   

zondag 16 juni 2024 – Weyerman beoefende alle drie de hoofdgenres: lyriek, dramatiek en epiek. Maar of hij nu gedichten of liederen schreef, blijspelen, verhalen of een oplichtersroman, steeds maakte hij gebruik van teksten van anderen.

Naast humoristische en ironische teksten staan in Weyermans tijdschriften ook korte essays met een meer wijsgerige inhoud. Weyerman was echter geen baanbrekend denker, maar wel een groot stilist. Ook voor die filosofische teksten was hij schatplichtig aan het werk van buitenlandse auteurs. Hij plunderde de Conferences du Bureau d’adresse van Théophraste Renaudot (1633-1641), ontleende fragmenten aan The anatomy of melancholy van Robert Burton (1621) en vertaalde zonder bronvermelding uit het werk van Owen Felltham en John Spencer. Dat zijn allemaal zeventiende-eeuwse werken van zeventiende-eeuwse auteurs. 

Het bijzondere nu is dat Weyerman ook teksten ontleende aan het werk van zijn generatiegenoot, de filosoof Shaftesbury, voluit Anthony Ashley Cooper, derde graaf van Shaftesbury (1671-1713).^[1]

Korte impressie van de Daendelslezing (2024)

vrijdag 7 juni 2024 – Op maandag 3 juni hield Joris Oddens de zevende Daendelslezing, in De Balie in Amsterdam. De zaal was goed gevuld, met rijen belangstellende geleerden ‘op leeftijd’ en een opvallend groot aantal Amsterdamse studenten. Net als in Oddens’ recente boek Op veler verzoek. Inclusieve politiek in Nederland (1780-1800) ging het in de Daendelslezing over petities.

Save the date

Beste Campisten, graag nodigen we jullie uit om op zaterdag 7 september met de Stichting Jacob Campo Weyerman op expeditie te gaan naar zilverstad Schoonhoven. Hoewel de naam van Schoonhoven in het werk van Weyerman vele malen valt, en in voorbije jaren meer dan eens pleidooien klonken om naar Schoonhoven te gaan, is het voornemen om naar het zilverstadje af te reizen altijd een onvervulde wens gebleven. Maar dit jaar gaan we!!!

We komen bijeen in het Arto Theater, Het Klooster 5, waar de koffie voor ons gereed staat.

donderdag 30 mei 2024 – Deze week stuurt onze vormgever Jeroen van Heemskerck Düker 104 fraai vormgegeven pagina’s MedJCW naar de drukker. Alle teksten zijn door twee, soms zelfs drie redactieleden geredigeerd. Ook de ‘drukproeven’, die feitelijk allang geen drukproeven meer zijn, zijn door twee paar ogen doorgenomen. Gisteren heeft de redactie haar imprimatur gegeven. Met een beetje geluk ligt het blad medio juni op de deurmat.

Cor de Vries opent het nummer met een artikel over het studentenactivisme in Leiden in de jaren tachtig van de achttiende eeuw: ‘Idealen en dromen. Studentenactivisme in Leiden (1784-1797)’. Opvallend is dat Nederland jaarlijks max 1500 studenten telde, van wie naar schatting 500 in Leiden. Ongeveer een derde van hen was lid van het patriotse vrijkorps. Ze raakten dikwijls slaags met orangistische studenten. Kleine aanleidingen, zoals weigeren om te groeten, konden grote gevolgen hebben. Tot duelleren aan toe.

Anna de Haas legt in haar ‘Nadere bijzonderheden over Jacobus Veenhuysen (1682-1732)’ allerlei biografische details bloot over deze Amsterdamse vriend van Weyerman. Terloops komen er ook intrigerende voorvallen ter sprake rond Robert Hennebo en Laurens Arminius. De mannen, dus inclusief Weyerman, treden alle vier op in Weyermans Zeldzaame leevens- byzonderheden van Laurens Arminius, Jakob Campo Weyerman, Robbert Hennebo, Jacob Veenhuyzen (1738). Hoe komt het toch dat Hennebo’s werk het bijna dertig jaar na zijn overlijden zonder heruitgaven moest doen?

dinsdag 21 mei 2024 – Bij het bladeren door teksten van Weyerman stuitte ik op de naam Ferguson. Ferguson is een Schotse achternaam die beslist niet zeldzaam is. De Ferguson-verwijzingen van Weyerman hebben dan ook lang niet altijd betrekking op één en dezelfde persoon.

Weyerman verwijst éénmaal naar een Ferguson die predikant werd in de (Schotse) Presbyteriaanse kerk, maar zijn preken niet overtuigend uitgesproken kreeg.^[1] Deze Ferguson koos daarom snel voor een carrière in het leger, en werd uiteindelijk generaal-majoor.

In minstens vijf andere passages schrijft Weyerman over een andere Ferguson: Robert Ferguson. Ook deze Ferguson begon zijn loopbaan als Presbyteriaanse predikant, en ook hij bleef dat niet lang. Hij zette zijn carrière voort als pamflettist en beroepstegenstander van de Engelse overheid. Zo schreef hij als aanhanger van de hertog van Monmouth pamfletten tegen Jacobus II, maar later produceerde hij als Jacobiet schotschriften tegen Willem III. Mogelijk hield hij het niet bij schrijven. Niet voor niets werd hij verdacht van deelname aan een aantal complotten.

woensdag 15 mei 2024 – Het personenregister van Nieuwsgier verwijst naar Diederik Durven, zijn portret hangt in het Rijksmuseum. Lees de bevangen bladzijden over Durven, kijk naar hem en vraag hem of hij echt helemaal niets wist van de wraakoefening waarvoor Jacob Campo Weyerman werd ingeschakeld. Hij ontkende terloops iedere betrokkenheid en dat was verstandig van hem.

Op die Durven-bladzijden kun je lezen over het ‘opontbod’ van hoge VOC-heren: ontslag en smadelijke terugreis. Durven was gouverneur-generaal en zijn afgang was kolossaal. Toen hij terugkwam in Nederland wist het halve land al van zijn afgang.

Hij was niet de enige die zijn congé kreeg. In Middelburg, in het Zeeuws Museum, zag ik het (anonieme) portret van Stephanus Versluys, gouverneur van Ceylon. Nooit eerder gezien. Zijn naam was ook te vinden op het lijstje van ontslagen hotemetoten. In mijn boek vind je hem op bladzijde 221. In Middelburg draagt hij een geparfumeerde pruik, bij zich heeft hij een kaart van ‘Ceilon’. Hij is het echt.

zaterdag 27 april 2024 – Er zijn diverse redenen om op te zien tegen het lezen van Weyermans De levens-beschryvingen der Nederlandsche konst-schilders en konst-schilderessen. Het is immers een omvangrijk werk: de eerste drie delen (uit 1729) tellen meer dan 1250 bladzijden, en het vierde (uit 1769) heeft er nog eens meer dan 550. Bovendien begint het eerste deel met een niet te harden theoretisch gedeelte van bijna 170 bladzijden. 

Ik heb dan ook lange tijd De levens-beschryvingen ‘opzij gelegd voor later’. Vooral ook omdat Weyermans werk over schilderslevens lange tijd is beschouwd als een goedkoop plagiaat van De groote schouburgh van Houbraken. Bovendien heeft Ton Broos een nog altijd respectabele studie over De levens-beschryvingen geschreven, die ruim 1000 bladzijden minder telt dan het studie-object, maar die desondanks een goed idee van dat werk geeft.^[1]

Het boek van Broos bevat veel informatie over De levens-beschryvingen, maar er valt nog altijd wel iets nieuws aan het werk te ontdekken. Jan Bruggeman besprak de titelprent en de omkaderingen van de paginagrote afbeeldingen.^[2] Verder publiceerde Sander Karst een belangrijke bron voor het vierde deel^[3] en Lyckle de Vries wees een bron aan voor de ‘Uytbreyding over de Schilderkunst der Ouden’ in deel 1.^[4] De bronnen voor de opdracht en de inleiding in deel 1 heb ik iets meer dan vijf jaar geleden op deze site aangevuld.^[5] Lyckle de Vries, tot slot, kwam enkele jaren geleden nog met een gewaardeerd boek over de kijk van Weyerman op leven en werken van zijn kunstbroeders.^[6]

Al mijn voornemens ten spijt heb ik het lijvige werk toch ter hand genomen (al heb ik het postuum verschenen vierde deel nog even laten liggen). Het leverde enkele nieuwe gegevens op over de drukgeschiedenis.

Uitnodiging voor de presentatie

donderdag 4 april 2024 – De langverwachte biografie van Jacob Campo Weyerman (1677-1747) ligt vanaf 19 april a.s. in de winkel. Campisten ontvangen van de uitgever binnenkort een bericht hierover.

Graag nodig ik je (mede namens de Stichting Jacob Campo Weyerman en uitgeverij Boom) uit om bij de presentatie van Nieuwsgier aanwezig te zijn op 2 mei in Nijmegen, in boekhandel Dekker van de Vegt. (De eerste presentatie in Amsterdam is namelijk al volgeboekt).

Ik hoop je te zien bij de presentatie op 2 mei (aanvang 19.00 uur). Graag aanmelden via 024-3020130 of info@dekkervdvegt.nl.

Peter Altena