www.weyerman.nl

Beste Campisten, graag nodigen we jullie uit om op zaterdag 7 september met de Stichting Jacob Campo Weyerman op expeditie te gaan naar zilverstad Schoonhoven. Hoewel de naam van Schoonhoven in het werk van Weyerman vele malen valt, en in voorbije jaren meer dan eens pleidooien klonken om naar Schoonhoven te gaan, is het voornemen om naar het zilverstadje af te reizen altijd een onvervulde wens gebleven. Maar dit jaar gaan we!!!

We komen bijeen in het Arto Theater, Het Klooster 5, waar de koffie voor ons gereed staat.

donderdag 30 mei 2024 – Deze week stuurt onze vormgever Jeroen van Heemskerck Düker 104 fraai vormgegeven pagina’s MedJCW naar de drukker. Alle teksten zijn door twee, soms zelfs drie redactieleden geredigeerd. Ook de ‘drukproeven’, die feitelijk allang geen drukproeven meer zijn, zijn door twee paar ogen doorgenomen. Gisteren heeft de redactie haar imprimatur gegeven. Met een beetje geluk ligt het blad medio juni op de deurmat.

Cor de Vries opent het nummer met een artikel over het studentenactivisme in Leiden in de jaren tachtig van de achttiende eeuw: ‘Idealen en dromen. Studentenactivisme in Leiden (1784-1797)’. Opvallend is dat Nederland jaarlijks max 1500 studenten telde, van wie naar schatting 500 in Leiden. Ongeveer een derde van hen was lid van het patriotse vrijkorps. Ze raakten dikwijls slaags met orangistische studenten. Kleine aanleidingen, zoals weigeren om te groeten, konden grote gevolgen hebben. Tot duelleren aan toe.

Anna de Haas legt in haar ‘Nadere bijzonderheden over Jacobus Veenhuysen (1682-1732)’ allerlei biografische details bloot over deze Amsterdamse vriend van Weyerman. Terloops komen er ook intrigerende voorvallen ter sprake rond Robert Hennebo en Laurens Arminius. De mannen, dus inclusief Weyerman, treden alle vier op in Weyermans Zeldzaame leevens- byzonderheden van Laurens Arminius, Jakob Campo Weyerman, Robbert Hennebo, Jacob Veenhuyzen (1738). Hoe komt het toch dat Hennebo’s werk het bijna dertig jaar na zijn overlijden zonder heruitgaven moest doen?

dinsdag 21 mei 2024 – Bij het bladeren door teksten van Weyerman stuitte ik op de naam Ferguson. Ferguson is een Schotse achternaam die beslist niet zeldzaam is. De Ferguson-verwijzingen van Weyerman hebben dan ook lang niet altijd betrekking op één en dezelfde persoon.

Weyerman verwijst éénmaal naar een Ferguson die predikant werd in de (Schotse) Presbyteriaanse kerk, maar zijn preken niet overtuigend uitgesproken kreeg.^[1] Deze Ferguson koos daarom snel voor een carrière in het leger, en werd uiteindelijk generaal-majoor.

In minstens vijf andere passages schrijft Weyerman over een andere Ferguson: Robert Ferguson. Ook deze Ferguson begon zijn loopbaan als Presbyteriaanse predikant, en ook hij bleef dat niet lang. Hij zette zijn carrière voort als pamflettist en beroepstegenstander van de Engelse overheid. Zo schreef hij als aanhanger van de hertog van Monmouth pamfletten tegen Jacobus II, maar later produceerde hij als Jacobiet schotschriften tegen Willem III. Mogelijk hield hij het niet bij schrijven. Niet voor niets werd hij verdacht van deelname aan een aantal complotten.

woensdag 15 mei 2024 – Het personenregister van Nieuwsgier verwijst naar Diederik Durven, zijn portret hangt in het Rijksmuseum. Lees de bevangen bladzijden over Durven, kijk naar hem en vraag hem of hij echt helemaal niets wist van de wraakoefening waarvoor Jacob Campo Weyerman werd ingeschakeld. Hij ontkende terloops iedere betrokkenheid en dat was verstandig van hem.

Op die Durven-bladzijden kun je lezen over het ‘opontbod’ van hoge VOC-heren: ontslag en smadelijke terugreis. Durven was gouverneur-generaal en zijn afgang was kolossaal. Toen hij terugkwam in Nederland wist het halve land al van zijn afgang.

Hij was niet de enige die zijn congé kreeg. In Middelburg, in het Zeeuws Museum, zag ik het (anonieme) portret van Stephanus Versluys, gouverneur van Ceylon. Nooit eerder gezien. Zijn naam was ook te vinden op het lijstje van ontslagen hotemetoten. In mijn boek vind je hem op bladzijde 221. In Middelburg draagt hij een geparfumeerde pruik, bij zich heeft hij een kaart van ‘Ceilon’. Hij is het echt.

zaterdag 27 april 2024 – Er zijn diverse redenen om op te zien tegen het lezen van Weyermans De levens-beschryvingen der Nederlandsche konst-schilders en konst-schilderessen. Het is immers een omvangrijk werk: de eerste drie delen (uit 1729) tellen meer dan 1250 bladzijden, en het vierde (uit 1769) heeft er nog eens meer dan 550. Bovendien begint het eerste deel met een niet te harden theoretisch gedeelte van bijna 170 bladzijden. 

Ik heb dan ook lange tijd De levens-beschryvingen ‘opzij gelegd voor later’. Vooral ook omdat Weyermans werk over schilderslevens lange tijd is beschouwd als een goedkoop plagiaat van De groote schouburgh van Houbraken. Bovendien heeft Ton Broos een nog altijd respectabele studie over De levens-beschryvingen geschreven, die ruim 1000 bladzijden minder telt dan het studie-object, maar die desondanks een goed idee van dat werk geeft.^[1]

Het boek van Broos bevat veel informatie over De levens-beschryvingen, maar er valt nog altijd wel iets nieuws aan het werk te ontdekken. Jan Bruggeman besprak de titelprent en de omkaderingen van de paginagrote afbeeldingen.^[2] Verder publiceerde Sander Karst een belangrijke bron voor het vierde deel^[3] en Lyckle de Vries wees een bron aan voor de ‘Uytbreyding over de Schilderkunst der Ouden’ in deel 1.^[4] De bronnen voor de opdracht en de inleiding in deel 1 heb ik iets meer dan vijf jaar geleden op deze site aangevuld.^[5] Lyckle de Vries, tot slot, kwam enkele jaren geleden nog met een gewaardeerd boek over de kijk van Weyerman op leven en werken van zijn kunstbroeders.^[6]

Al mijn voornemens ten spijt heb ik het lijvige werk toch ter hand genomen (al heb ik het postuum verschenen vierde deel nog even laten liggen). Het leverde enkele nieuwe gegevens op over de drukgeschiedenis.

Uitnodiging voor de presentatie

donderdag 4 april 2024 – De langverwachte biografie van Jacob Campo Weyerman (1677-1747) ligt vanaf 19 april a.s. in de winkel. Campisten ontvangen van de uitgever binnenkort een bericht hierover.

Graag nodig ik je (mede namens de Stichting Jacob Campo Weyerman en uitgeverij Boom) uit om bij de presentatie van Nieuwsgier aanwezig te zijn op 2 mei in Nijmegen, in boekhandel Dekker van de Vegt. (De eerste presentatie in Amsterdam is namelijk al volgeboekt).

Ik hoop je te zien bij de presentatie op 2 mei (aanvang 19.00 uur). Graag aanmelden via 024-3020130 of info@dekkervdvegt.nl.

Peter Altena

Een nieuwe Weyerman?

donderdag 21 maart 2024 – Vandaag is het de laatste kans voor campisten met een goedgevulde portemonnee. Het lijkt er namelijk op dat er vandaag een voor mij onbekend bloemenstilleven van Weyerman wordt geveild.

Er zijn wel wat vraagtekens. Het schilderij is volgens de catalogus van Hampel Auctions uit München (lot 487) van de Zwitserse kunstenaar Jakob Christoph Weyermann (1698–1757) en wordt aangekondigd als ‘Blumenstilleben in einer Nische’. Citaat:

donderdag 14 maart 2024 – Een paar weken geleden bezocht ik het Nederlands Tegelmuseum in Otterlo. Bij Nederlandse tegels denk ik in de eerste plaats aan zeventiende-eeuwse, vierkante, blauw beschilderde tegels. Maar de collectie daar omvat veel meer: de hele geschiedenis van vroege tegels uit het Midden-Oosten tot moderne reliëfs is er vertegenwoordigd. Op de site van het museum is een beknopte geschiedenis van de tegel te vinden.

Ik zag in het museum veel mooie tegels en tegeltableaus. Een bijzondere verrassing was een groep van twaalf tegels met portretten van schilders. Het museum vermoedt dat de tegels tussen 1800 en 1850 in Utrecht geproduceerd zijn.

Die tegels zijn onmiskenbaar kopieën van de prenten die gebruikt zijn in De groote schouburgh der Nederlantsche konstschilders en schilderessen (1718-1721) van Arnold Houbraken. Die prenten werden in 1729 opnieuw gebruikt in de eerste drie delen van De levens-beschryvingen der Nederlandsche konst-schilders en konst-schilderessen van Jacob Campo Weyerman. 

zondag 3 maart 2024 – Ton Broos, campist van het eerste uur, is vrijdag 1 maart in zijn woning in Ann Arbor (Michigan) overleden. Zijn gezondheid liet al een tijdje te wensen over, maar toch komt zijn dood onverwacht.

Ton Broos, telg uit het kinderrijke katholieke gezin van illustrator en striptekenaar Piet Broos, ging na zijn eerste schooljaren in Weert naar de Bisschoppelijke Kweekschool in Roermond. Nadat hij zijn onderwijzersopleiding met succes had afgerond, schreef hij zich in voor de universitaire MO-opleiding Nederlands aan de Universiteit van Amsterdam.

vrijdag 16 februari 2024 – Weyerman gebruikt als motto voor zijn tijdschriftafleveringen een enkele keer versregels uit het leerdicht De rerum natura (Over de natuur der dingen) van de Romeinse wijsgeer Lucretius (99-55 v. Chr.).^[1] Soms vertaalt hij een paar versregels^[2] en in een aflevering van Den Echo des Weerelds ontleent hij zelfs enkele pagina’s aan dit werk.^[3]

Lucretius-kenner Piet Schrijvers schreef hier in 2010 al een artikel over.^[4] Hij noemt de tekst in Den Echo des Weerelds‘een collage van versregels en motieven’, samengesteld uit drie boeken van het lange leerdicht De rerum natura.^[5] In de Lucretius-vertaling van Schrijvers uit 2008 krijgt Weyerman samen met Pieter van Woensel een aparte paragraaf in het hoofdstuk ‘Schildknaap en tolk van Epicurus. Lucretius in Nederland’.^[6]