Verzegelen en ontzegelen 

Speuren in het notarieel archief van Den Haag

vrijdag 28 juli 2023 – In deze bijdrage verwijs ik weer naar enkele aktes in het notarieel archief van Den Haag. Omdat het opnemen van links naar specifieke aktes niet mogelijk is, staat aan het eind van deze bijdrage een instructie over hoe deze aktes van thuis uit online te bekijken zijn.

Bij de notaris kon je voor je testament terecht. Gebruikelijk was dat je de notaris de tekst liet opschrijven en dat deze je daarna een verzegeld exemplaar mee gaf. Maar het gebeurde ook wel dat iemand met een kant-en-klare tekst bij de notaris kwam die hij verzegeld wilde hebben. De notaris legde dan in zijn protocollen vast dat hij zo’n verzegeling had uitgevoerd.

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | Een reactie plaatsen

Op naar het ‘sterck stedeke’ Ravenstein

zondag 23 juli 2023 – Van de Maas gezien ligt het vestingstadje er lieflijk bij, maar wie door de stadspoort Ravenstein betreedt zal pas echt verrast worden.

Op 16 september gaat de Stichting Jacob Campo Weyerman op expeditie naar het hart van Het Land van Ravenstein, het ‘sterck stedeke’ Ravenstein. De stad is behalve over water en via de weg (per fiets, automobiel) te bereiken per spoor. Ravenstein ligt ergens halverwege de spoorverbinding tussen Nijmegen en ’s-Hertogenbosch.

Was Weyerman ooit in Ravenstein? Misschien op doorreis, maar harde bewijzen zijn niet gevonden. Zeker is wel dat een groot aantal leden van de Stichting naar Ravenstein zal afreizen.

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | Een reactie plaatsen

Sara Burgerhart en de boeren

De idylle van Klaartje en Pieter

dinsdag 18 juli 2023 – Wanneer het de laatste tijd over de roman Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart van Wolff en Deken ging, werd steevast de link gelegd met de ‘me-too’-discussie. Dat is ook niet zo vreemd: Sara wordt immers seksueel belaagd door een als lichtmis aangeduide heer R. Dat wordt beschreven in brief 139.

Hoewel het in het afgelegen buitenhuis niet tot de door R. nagestreefde verkrachting komt, ontstellen de met angst beleefde minuten Sara enorm. Wat de gelijkenis met veel gevallen van ‘me too’ sterk maakt, is dat R. het verweer van Sara niet serieus neemt, het als een door Sara gespeeld toneelstukje ziet en meent dat haar nee een vermomd ja is.

De vraag naar de schuld beantwoordt de roman zonder omwegen: uiteraard R. en met hem een groep van verdorven mannen. R. staat in de roman echter niet alleen, hij correspondeert met een andere lichtmis (Jan G.) en hij representeert een reeks waarden – masculien, adellijk, standsbewust, materialistisch, anti-matrimonieel, atheïstisch –, die in de roman alle als overtredingen van goede, gezonde en vaderlandslievende normen worden gezien.

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | Een reactie plaatsen

Meesters en leerlingen in het Notarieel Archief van Den Haag

dinsdag 11 juli 2023 – In deze bijdrage verwijs ik weer naar enkele aktes in het notarieel archief van Den Haag. Omdat het opnemen van links naar specifieke aktes niet mogelijk is, staat aan het eind van deze bijdrage een instructie over hoe deze aktes van thuis uit online te bekijken zijn.

In de achttiende eeuw waren ambachtslieden verenigd in gildes, ook in Den Haag. Volwaardige gildeleden, de meesters, konden leerlingen aannemen en wegwijs maken in hun ambacht. Ik heb maar zelden een overeenkomst van een meester met de voogd (doorgaans de vader) van een op te leiden leerling gezien, maar ik vond er twee in het Haagse notarieel.

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | 1 reactie

De boer als kannibaal, hekeling voortgezet

maandag 26 juni 2023 – Jacob Eduard de Witte liet liever niet met zich spotten. In het anonieme pamflet Als u een ezel schopt, wie zal uw rechter zyn?, waarover ik hier eerder schreef (hier en hier), werd De Witte geportretteerd als een wraakzuchtig idealist: de boeren waren geen Arcadische modelburgers, maar nors en argwanend in hun contacten met de burgers en dat zette hij de boeren betaald. 

De Witte antwoordde met een pamfletje getiteld Antwoord den zot na zyne dwaasheid; Op dat hy in zyne oogen niet wys en zy. Het kwam uit in Den Bosch bij de Weduwe C.A. Vieweg en Zoon. In het voorwerk schreef De Witte dat zijn repliek geschreven was in Oss, ‘den 8 Mey 1792’. Van het pamfletje zijn slechts weinig exemplaren overgeleverd.

De Witte portretteerde zich als een gekweld mens. Hij was een publicq schryver’ en wat hij schreef werd nu eenmaal gelezen en gekritiseerd: Die aan den weg timmert heeft veel beziens’. Nu was hij het slachtoffer van een ‘naameloozen schotschryver’, die hem ‘op een laffe en kwaadaartige wyze’ had geattaqueerd. En dat terwijl zijn bedoelingen zo goed waren: hij had ‘myne verlichtere Medestervelingen’ alleen maar willen aansporen neer te zien op ongelukkige natuurgenoten.

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | Een reactie plaatsen

Verschenen: MedJCW 2023-1!

vrijdag 23 juni 2023 – Een gedrongen figuur. Rare bakkes. Een dwerg. Dat is wat onmiddellijk opvalt bij de omslagillustratie van de nieuwe Mededelingen. Minder opvallend is het kijkkastje op zijn rug. Het mismaakte figuurtje kennen we als ‘Actieuse Nacht-Wind-Zanger met zyn Tover Slons’ uit Het groote tafereel der dwaasheid (1720), maar het manneke blijkt zich ook goed te lenen voor de verbeelding van Luikerwaalse lantaarnisten. Astrid Korporaal beschrijft in haar artikel over toverlantaarns op welke manier deze vreemdelingen worden uitgebeeld.

Anna de Haas laat in haar bijdrage zien dat Jan van Gijsen bepaald niet de enige was die een nieuwsblad op rijm schreef. Verschillende schrijvers uit de vroege 18e eeuw deden hem na en probeerden zijn succesformule te evenaren. Zonder succes overigens.

Ook het artikel van Jac Fuchs heeft betrekking op de eerste helft van de 18e eeuw. Fuchs neemt het Leidse handschrift onder de loep, bekend onder de diehards in het campistische onderzoek. Hij heeft het handschrift letterlijk onder de loep genomen. Het bevat diverse teksten van Weyerman die pas in de 20ste of 21ste eeuw in druk zijn verschenen. Deze teksten krijgen een nieuwe datering dankzij Fuchs’ archeologische materiaalonderzoek.

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | Een reactie plaatsen

Militairen in het notarieel archief van Den Haag

woensdag 21 juni 2023 – Op 15 juni schreef ik op de site over het notarieel archief van Den Haag. Daar is mijn uitleg te vinden over hoe de aktes in dat archief online te vinden zijn. Een rechtstreekse link naar aktes die ik noem kan ik helaas niet geven.

Den Haag was het bestuurlijke centrum voor de hele Republiek; dus niet alleen voor Holland en West-Friesland. Het was ook de plek waar de regie over het leger gevoerd werd. Over dat leger is veel informatie te vinden in het Nationaal Archief, maar ook in het Haagse notarieel kom je regelmatig militairen tegen. 

Er liepen in de achttiende eeuw veel militairen in Den Haag rond, die uit de hele Republiek afkomstig waren, zelfs uit de barrièresteden. Als zij een testament wilden laten opmaken, een verklaring wilden afleggen of een transactie wilden regelen, dan gingen ze naar een Haagse notaris. De meeste notarissen vermeldden doorgaans keurig rang, onderdeel en commandant van de militair. Als er voor het notarieel archief dus ooit een goede index op namen en beroepen komt, dan zal op die manier veel nieuwe informatie over het Staatse leger beschikbaar komen.

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | Een reactie plaatsen

Schatzoeken in het notarieel archief van Den Haag

donderdag 15 juni 2013 – Het Gemeentearchief van Den Haag heeft een omvangrijk archief met stukken van notarissen die daar voor 1841 aangesteld werden: 0372-01 Notarieel archief Den Haag. Het lukt me niet om dieper te verwijzen dan met de link die ik zojuist gaf. Van daaruit moet u ‘inventaris’ klikken, daar op de gewenste reeks notarissen, dan op de gewenste notaris, en dan op het inventarisnummer met het gewenste jaar. Hoe het van daaraf verder werkt, leg ik hieronder nog uit.

Vóór Corona kon je het Haagse notarieel archief alleen ter plekke raadplegen op microfilm-cassettes, wat geen onverdeeld genoegen was. Maar sindsdien is er hard gewerkt aan digitalisering van dit archief. Nu al zijn er al veel notariële akten digitaal beschikbaar. Naar ik begrepen heb, hoopt men op 1 augustus met het digitaliseren klaar te zijn. Dat is een mooie stap voorwaarts: een reis naar Den Haag is niet meer nodig, en de stukken van zo’n 840 notarissen zijn 24/7 vanuit thuis te bekijken. Minpunten zijn er ook: 

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | 4 reacties

Een gedicht over dromers

dinsdag 6 juni 2023 – Noël Chomel onderscheidt in zijn Huishoudelyk woordboek (1743) twee soorten dromen: de natuurlijke en de goddelijke of bovennatuurlijke. Citaat:

De Natuurlyke Droomen nemen hunnen oorsprong uit de natuurlyke gesteltheid, Gemoeds-driften en dagelyksche Bezigheden. Daar zyn ’er, die den Mensch vergenoegt maken en verblyden; daar zyn ’er in tegendeel, die hem Zwaarmoedig en bedroefd maken. De meeste Droomen ontstaan uit het gene ons by dag ontmoet is, waarvan zig een flauwe en verwerde verbeelding in den Droom vertoont. […]
Onder de Goddelyke Droomen worden getelt, die God of onmiddelyk [sic], of door den dienst der goede Engelen toezend, om toekomende dingen, het zy goede, het zy kwaade, te openbaren. Van welke beide zoorten de Heilige Schriftuur voorbeelden verhaalt.[1]

Veertig jaar later breidde Chalmot het lemma flink uit, maar ook hij maakte het onderscheid in twee soorten droomen.[2] Weyerman behandelt de droom al in 1729 in zijn tijdschrift Den Vrolyke Tuchtheer, maar hij neemt duidelijk een ander standpunt in:

Een galant man moet geen Zeno zyn, bygeloovig ten opzigt aller droomen, of geen Epikuur, om die gezamentlyk over ’t hooft te zien. Dewyl zelfs geen twyfelaar twyfelt aan de waakzaamheyt des geests onder het droomen, en dewyl Hans Ludolf Tarter ’er een groote gissing uythaalt, aangaande de quaalen des licghaams, kan ik niet zien, waarom dat den krankbezoeker met den ovaale hoed zulks niet zou vermoo[gen] te doen wegens de ziels onpasselykheyt: doch om iets zekers te willen voorspellen uyt die slaapende gedachten, is een wysheyt waar na ik een ander laat reyken. Een ernstige aanmerking is het eenigste voordeel dat wy konnen bejaagen uyt een droom, om langs het richtsnoer van die aanmerking ons gedrag te verbeteren, of aan te moedigen, zynde het een onbetwistelyk argument, dat de ziel werkelyk is in de diepte des nachts.[3]

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | Een reactie plaatsen

Avontuurlijk lijden

vrijdag 2 juni 2023 – In zijn recent verschenen boektitels lijdt Atte Jongstra goedgemutst. Dankzij de ‘methode Jongstra’ hoeft de lezer zich niet te beklagen. Of het nu om een roman gaat als Cholerastad (2022) of om essays zoals nu gebundeld in Hemelwortels (2023), altijd weer worden obscure boekenkasten omgekeerd en de wonderlijkste afbeeldingen (al dan niet uit de collectie van de auteur) getoond.

In de roman volgde op de vertelling een woordenboekje, meestal bestaat de derde helft van Jongstra’s boeken echter uit noten. In de noten openbaart de schrijver zijn weg tot tekst en denken.

In zijn roman Cholerastad thematiseerde Jongstra de pandemie door de scène te verplaatsen naar 1850. In Hemelwortels legt de schrijver al snel zijn nood op tafel: de angst voor afgesloten ruimtes, de fascinatie voor gaten in het landschap. Paniek en nieuwsgierigheid vormen een merkwaardig duo.

Lees verder
Geplaatst in Uncategorized | Een reactie plaatsen